Доклад/Баяндама: Көне әдебиет көгіндегі көк бөрі фантастикалық бейнесі


Чтобы узнать стоимость работы и выбрать удобную систему оплаты, нажмите кнопку

Предмет:
Литература
Тип работы:
Доклад/Баяндама
Количество страниц:
17

Сізге осы жұмыстың 2 жолын таңдап сатып алуға болады:
1. сатып алу
2. ТЕГІН
ТЕГІН жұмыс істеу үшін Сіз келесі әректтер жасайсыз
1. ВКонтакте бетіндегі төменгі түймесін басыңыз, осы сайт туралы достарыңызға айтыңыз
2. Сіздің достарынызды қосу үшін (Бәздің мекен-жай - vk.com/nemax83)
3. Жұмысыңызды және бүлік жағарыда аталған қадамдарыңызды растайтын сілтеме туралы хабарламаны ВКонтакте бетіне жіберіңіз.
Оқуларыңызға Сәттілік !!!

Жоспар

1 Көне әдебиет көгіндегі көк бөрі фантастикалық бейнесі. 2

2 "Қорқыт ата" кітабындағы фантастикалық бейнелер. 9

3 Төбекөз дәуді өлтірген Бисат батыр. 10

4 Қазан Салордың ауьшын жау шапқаны туралы жыр. 11

5 Әулие-әнбилердің фантастикалық бейнелері және аңыз-мифтері 13

 

2 "Қорқыт ата" кітабындағы фантастикалық бейнелер

 

"Қорқыт ата" кітабының екі нүсқасы: бірі Дрезденде (Германия), екіншісі Батиканда (Италия) сақталған. Дрезендегі нұскдсы 12 сюжеттен, Италиядағы нұскдсы 6 сюжеттен түрады. ТМД елдерінде 1950 жылы Бакыден ("Деле Қорқыт"), 1962 жылы мәскеуде ("Книга моего деда Қоркут) басылған. Орыс, неміс, италян тілдеріне аударылған. Қазақ тіліне аударып бастырғандар Әуелбек Қоңыратбаев1. М.Жолдасбеков2, Ш.Ыбыраев3. Шет елдерде үстіміздегі ғасырдың бас кезінде-ақ зертгеліп, аударылған. Тілі жағынан кдзіргі кдзақ, түрікпен, әзірбайжан, карақалпак тілдеріне жақын, ал эпикалық сарындары эпостарымен ұқсас жыр.

 

"Қоркыт жырларынын арғы тегі Сыр бойындағы Жанкент маңында туған болса, онда оғыз-кыпшақ үлысыныңтууы, пешене мен түрікпен арасындағы соғыстар (922-956), одан соң Жанкент ханы шах Мәліктің 1043 жылы Сырдан кетуі суреттелсе керек. Сонда бұл жырлардың бастапқы сюжеттері көп заман көшпелі болып, тәңіргетабынған, қобыз культіне сыйынған оғыз-қыпшак, \\лысы заманында туған, сол үшін ол жырлар сол ұлыстың құралу, ыдырау тарихын баяндайды"1.

 

Ежелден Сыр бойын мекендеген оғыз тайпалары қазақ чалкын құрауға зор үлес қосқан (кете, кердері, адай рулары). "Қорк,ыт ата кітабында" әңгіме болған оғыз тайпаларының окиғасы казак. тарихына, кдзак, әдебиетіне тікелей қатысты деп білеміз. "Қорқыт ата" ҮІ-ҮІІІ ғасырларда, одан да бұрын туған аңыздардын. уақыт бедерімен біраз өзгеріп, хатқа түскен түрі. Кітапта төмендегідей жырлар бар: "Дерсеханүлы Бүқашхан гуралы жыр", "Байбөрі баласы Бамсы Байрақ", "Тоқа баласы ержүрек Темірүл", "Төбекөз дәуді өлтірген Бисат батыр", "Оғыз қанлы баласы хан Төрелі" т.б. 

 

 

5 Әулие-әнбилердің фантастикалық бейнелері және аңыз-мифтері 

 

...  Кітапта: Тайф, Мысыр, Қанған (Ханаан), Палестина, Куфа, Мекке, Мәдине, Кербаланың қүмы сияқты қала-жер аттары кездесіп отырады. Аспан денелерінің де көне аттарына қанығамыз: Хамал, Төрт сарығ (Төрт тарап), Қозы, Арыстан, Үлку, Шаян, Балық, т.б. Кітаптын айтарлықтай жетістігінің бірі - туындыгерлердің өз жанынан шығарған өлендері. Онда жыл мезгілдері, көктем айындағы жер дүниенің өзгерістері жырланады. Кұн камалға кіргенде келер ғадам наурызы, К.ашып енді к.ыс кетеді, қылмас жерде кар-мүзы. Күн кілемнің көркін артырып, өлі жаьан тірілер, Тіл өрнегі шкышьшдай кұлпырады жер-жүзі.

 

Тағы бір өленде шьгғармашылық еңбектің сырын баяндайды:

 

Міне, біттім бүл кітапты, вй жаранда жер жүзі, Жыл ішінде өтті оның көктем-кысы, жаз-күзі. Ой копардым, жүзім үздім, сөзді түздім түнімен, Ерте түрып, кялам тарттым, еңбек еттім төзіммен.

 

"Кисас-уләнбианың" көркем тіл кестесіне назар аударсак, онда көркемдеу тәсілдерінің сан алуан түрлерін табуға болады. Мысалы: "Нартег ғарзыға йашлары інжутек йүмалыныб түше баштады"-Нарттай бетіне (көз) жасы інжудей домаланып түсе бастады. "Көбелектек өзін отқа атты"- Көбелектей өзін отқа атты (тастады). "Көзләрі - йұлдыз, көзі - күн, алыны (мавдайы) - көк айдын".

 

"Мен Йүсуфсіз - сусыз балықпын, бір сағат көрмесем чалықмын (шалыкпын - аурумын)".

 

"Көк йығлар, йағыз йер куләр, бұлүт көзлеріден йаш ақса, йер йүзіне көк чымғанлар күләр, үсрүк саба ынсаб тойар ... Йығаялар башыда текме тигар, чечеклер текмесін йыртыб бүзар, лала көйләгі йақасын тартыб ү үзәр, йер йүзігә нақшын езәр, барша гүлләр түн қарасындын қаш-көзігә сүрме тартар ... Тоты к,үш мәжіліс түтар, емді қыш кечті, йаз қазы қонды, таралмыш құшлар йығылды, өлүк йерлер тірілді ...

 

Аудармасы: Көк жылар (Жаңбыр жауар), кара жер күлер. БҮЛТ көздерінен жас ақса, жер жүзіне көк шығып, түлер. Суық жел жылынар ... Ағаштар басына түйін салар, шешектер (гүл қауызы) түйінін жыртып бүзар, (бүр жарар), қызғалдақ көйлегі ұзарар, жүзіне нақыш берер (әсемденер). Барша көлдер түн қараңғысынан қас-көзіне сүрме тастар ... Тоты қүс мәжіліс қүрар. Енді қыс кетті, жаз казы қонды. Таралып кеткен құстар жиылды. Өлі жер тірілді.

 

Корыта айтқанда, "Қисас - ул әнбиа"- ежелгі миф-аңыздар, қисса-хикаялар, өлендер жинағы. Ежелгі туындыларды бүгінгіге жеткізген қүнды мұралардың бірі. ...