Жоспар
1. Сақтандырудың экономикалық және әлеуметтік негіздері. Сақтандыру қорлары, олардың пайда болу әдістері мен бағыты және оны пайдалану..........3
2. Әлеуметтік сақтандырудың қажеттілігі. Әлеуметтік сақтандыру қорлары, оларды қалыптастыру және пайдалану принциптері..........7
3. Мүліктік және жеке басты сақтандыру жіктеуі...............11
4. Ұйым және сақтандыру нарығына қатысушылар..............16
1. Сақтандырудың экономикалық және әлеуметтік негіздері. Сақтандыру қорлары, олардың пайда болу әдістері мен бағыты және оны пайдалану
Қоғамдық-экономикалық қатынастар жүйесінде келесі мән-жағдайлардан туындайтын, яғни:
1) табиғи ерекшеліктермен және осы қатынастарды бастан кешетін (ауырып қалу, кәріліктің келуі және қайтыс болу, бала туу) адамдардың жағдайымен;
2) адамдардың еңбек қызметіне қатысуы, әртүрлі қызмет түрлеріне қатысты түрленетін, осы қызметке қатысудың тәуекелдік сипатымен (жарақат алу, мүгедектік, кәсіби ауру);
2. Әлеуметтік сақтандырудың қажеттілігі. Әлеуметтік сақтандыру қорлары, оларды қалыптастыру және пайдалану принциптері
Әлеуметтік сақтандыру, еңбекке жарамдылығын, жұмысын жоғалтып алу жағдайында және олардың денсаулығын қорғау үшін азаматтарды материалдық қолдауда қоғамдық өнімнің құнын қайта бөлу жөніндегі экономикалық қатынастар жүйесін білдіреді.
Әлеуметтік сақтандыру неғұрлым жалпы жүйе формаларының бірі, яғни әлеуметтік қамтамасыз ету болып саналады. Бірақ та, азаматтардың еңбек қызметі мен еңбекке жарамсыз азаматтар үшін қорларды қалыптастыру әдістеріне қатысты, ол осы екі жүйе арасындағы айырмашылық болып қаланған.
3. Мүліктік және жеке басты сақтандыру жіктеуі
Сақтандырушылар сипаттарын ескергендегі сақтандыру объектілеріндегі айырмашылық, заңмен белгіленген тәртіптегі сақтандыру жауапкершілігінің көлемі жіктеу өлшемдері (критерийлері) болып саналады.
Осы өлшемдерге сәйкес сақтандыру салаларға, сыныптарға (кластарға), түрлерге бөлінеді.
Мұнан өзге, келесі өлшемдер (критерийлер) бойынша сақтандыру формалары:
міндеттілік дәрежелері бойынша – міндетті және ерікті болып;
сақтандыру объектісі бойынша – жеке және мүліктік болып;
сақтандыру төлемдерін жүзеге асыру негіздері бойынша – жинақтаушы...
4. Ұйым және сақтандыру нарығына қатысушылар
Нарықтық экономикада сақтандыру ісіндегі мемлекеттік монополия жойылып, мүліктік және жеке басты сақтандырудың бүкіл түрлерін жүргізген біртұтас орган – мемлекеттік сақтандырудың орнына, сақтандыру нарығында әртүрлі меншік нысандарындағы бірнеше сақтандыру компаниялары, кәсіпорындар, корпорациялар, қоғамдар пайда болды. Сақтандыру қызметінің аясы сақтандырудың тәуекелді түрлерін: биржалық мәмілелерді, жүктерді, несиелерді, коммерциялық, құқықтық және ерекшелігі бар өзге тәуекелдерді (валюта бағамының өзгеруі, ереуілдер, әскери іс-қимылдар) жағдайында кәсіпорындарда болатын кідірістер, жұмыссыздықтар, экологиялық тәуекелдер және т.б. сақтандыруды қамтиды.
