Жоспар
1 Этносоциологияның пәні 3
2 Этникалылықтың теориялық мәселелері 4
3 Этносаралық қатынастар. 23
4 Қазақстандағы этносаралық қатынастарды социологиялық зерттеу. 28
5 Этносоциологиялық зерттеу методологиясы.. 33
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 50
5 Этносоциологиялық зерттеу методологиясы
Ұлтаралық қатынастар саласы барлық мемлекеттік құрылымдардың және ғылыми-зерттеу институттарының, әр түрлі бағыттағы ғалымдардың айрықша көңіл бөлуін талап етеді. Осыған орай қалыптасқан жағдайды зерттеуге және болжауға мүмкіндік беретін әдістемелік және тәжірибелік құралдар жиынтығын таңдап аса өзектілік алып, тиісінше зерттеу әдістемесіне талап жоғарылайды.
Бір жағынан, қазақстандық қолданбалы социология этносаралық қатынастарға байланысты өткізілген түрлі зерттеулер барысында қалыптасқан қажетті әдістемелік құралдар жиынтығына ие. Сонымен қатар, этносоциологияда бүгінгі күнде әдістемелік сипаттағы проблемалар елеулі күйде қалып отыр. Этносоциологияның “этнос, этногенез” сияқты негізгі категорияларының және осы түсініктермен байланысты басқа да ұғымдарының мазмұны қазіргі күнге дейін анықталмай отыр. Осы тосын пікір этностардың қалыптасуын, дамуын және қызмет етуін зерттеумен айналысатын ғылыми қауымдастықта “этникалылықтың” табиғатына қатысты бірыңғай көзқарастың жоқ болуымен түсіндіріледі.
Осымен қатар, әдетте этносоциологиялық зерттеулердің жарық көрген нәтижелерде көп жағдайда зерттеуді дайындау және өткізудегі әдістемелері жөнінде ақпараттар болмайды. Жекелген жағдайларда тек іріктеу көлемі, сұрау формасы (сауалнама, сұхбат, фокус-топ) ғана айтылып кетеді. Бұл ескертуді жалпы социологиялық зерттеулерге қатысты айтуға болады. Сонымен бірге кез келген социологиялық зертттеу оның бағдарламасын құрудан, теориялық амалдарын, ғылыми болжамын, логикасын және объектісі мен пәнін қойылған міндеттерге сәйкес талдауды келтірумен басталатыны мәлім [33].
Бұдан әрі мысал ретінде зерттеу құрылымдары тарапынан жасалынған және іске асырылған этносоциологиялық зерттеулердің екі бағдарламасы[1] толығымен келтірілген.
“Қазақстанның полиэтникалық жағдайындағы этносаралық өзара әрекеттесудің тұрақтылығы” атты тақырыптағы социологиялық зерттеуді дайындау барысында оның авторлары тарапынан зерттеліп отырған проблемалардың мазмұнына негізделетін қажетті әдістемелік талаптар есепке алынған зерттеу бағдарламасы жасалды [34].
Социологиялық зерттеудің бағдарламасы:
“Қазақстанның полиэтникалық жағдайындағы этносаралық өзара әрекеттесуінің тұрақтылығы”.
Проблемалық жағдай - Қазақстан Республикасы шаруашылық-экономикалық тәртібінде, ұлттық, демографиялық, рухани-діндік, мәдени-тілдік және басқа да сипаттамаларында айтарлықтай айырмашылықтары, өзіндік ерекшелігі бар геосаяси кеңістікті білдіреді. Қазақстанның аймақтарында қалыптасып отырған этносаралық қатынастар екі ерекшелікті анықтайды. Біріншісі - ол жерлердің унитарлық мемлекет - Қазақстан Республикасының құрамында және оның саяси-экономикалық және әлеуметтік жүйесінде болуы. Екіншісі - оңтүстіктегі тұрғындардың - Өзбекстанға, Қырғызстанға және басқа Орталық Азия республикаларына, ал солтүстігінде көрші Ресейге тарихи қалыптасқан жақындығы мен жақын тартуы.
