...
Мемлекеттік құрылым. Чех ертефеодалдық мемлекетінің басында князь тұрды, оның қолында заң шығару, әкімшілік, сот және әскери биліктері жинақталды. Басқарудың орталық және жергілікті аппараттары да князьга бағынды.
Барлық ағымдағы істерді князь Кеңестің - Раданың көмегімен шешетін, Раданың құрамына мыналар енді: сарай жупаны - патша сарайын басқарушы, коморник - жоғарғы қазына басқарушы мен сарай судьясы. Мемлекеттегі барлық маңызды мәселелерді Сейм - діни және ақсүйек феодалдардың съезді шешетін.
Жергілікті басқару. Мемлекеттің аумағы аумақтық бірліктер - жупаларға бөлінген болатын, олардың басында князьдың өкілдері - жупандар тұрды.
ә) Феодалдык-ыдыраушылык мемлекет
Қоғамдық құрылым. Феодалдар табы екі сословиеден құралды: ақсүйек және діни феодалдардан. Ақсүйек феодалдар, өз кезегінде, екі топқа бөлінді: жоғарғы топ - пандар - ірі жер иеленушілер, олар вельможалар және барондар деп аталды; томенгі топ - владыкалар - дружинниктер мен рыцарьлардан қалыптасқан феодалдар. Феодалдық-тәуелді шаруалар да бірнеше топқа бөлінді: дедичтер — мұрагерлікке берілетін жерлері — дединалары бар жеке тәуелді шаруалар, және госталар - алымды төлей алмағаны үшін жеке тәуелділікке мойын ұсынған еркін шаруалар.
Мемлекеттік құрылым. Чехиядағы феодалдық ыдыраушылықтың өзіндік ерекшеліктері болған. Біріншіден, мемлекеттің аумағының негізгі бөлігі бөлініп, ыдырамады, осыған сәйкес князь бірқатар билігін сақтап қалды, бұл XII ғасырдың соңы - XII ғасырдың басында I Пржемыслдың Чехияның мемлекеттік біртұтастығын қалпына келтіруіне алып келді. Екіншіден, Чехия Қасиетті Рим империясының герман халқының құрамына енді, осыған сәйкес, таққа отырған чех князьдарын герман императоры тағайындауы тиіс болатын. 1158 жылы чех князы II Владислав императордан мұрагерлік патша титулын алды, сөйтіп, Чехия патшалыққа айналды.
Орталық басқаруда біршама өзгерістер орын алды: жоғарғы лауазымды тұлға - жупанның орнына бірнеше сарай лауазымдары пайда болды: сарай канцлері, сарай судьясы, сарай коморнигі, стольник, чашник және жоғарғы ловчий. Сеймнің рөлі өсті, оның келісімінсіз князь жаңа заңдар шығара алмайтын және мемлекеттің аумағынан тыс әскери жорықтарға қатыса алмайтын.
Жергілікті басқаруда да бірқатар өзгерістер орын алды. Краев, краин, волость және жупа деп аталатын ірі облыстар пайда болды. Әрбір облыстың орталығы болып қала табылды, оны князьдың өкілі - каштелян баскаратын. Каштеляндардың жанынан бірнеше жаңа лауазымдар пайда болды: облыстық судья, князь салықтарын жинаушы, князь иеліктерін басқарушы (владырь), ловчий (князь аңшылығын басқарушы) және орманшы.
...
