... Санасыздыққа ыстырылған жағымсыз эмоция, орындалмаған тілек, «кездейсоқ» спонтадық (сыртқы әсер мен ішкі себептерден пайда болған) қимыл, қате қылық, жаңылыстық және ағаттық, ерте ме кеш пе өздерін білдіреді. Оны дәрігерге кезекте тұрған мынадай мысалмен көрсетуге болады: Санасыздық - үлкен ауыз үй. Онда әртүрлі ойлар, еріктер, адам эмоциялары ішкі үйге – санаға-кіруге өз сағатын күтіп отырады. Сана дегеніміз - шағын кабинет, оған ақыл-ойлы пікір және тілектер ғана шақырылып тұрады. Ауыз үй мен кабинеттің арасында күзетші бар, ол санаға тек оған керек ойларды ғана жіберіп тұрады. Күзетші кейде кетіп қалады, кейде мүлгіп кетеді, осы сәтте қажеті жоқ күтушілер сана-кабинетіне кіріп кетеді. Мүлгіп кеткен күзетшілер оянып, оларды қайтадан ауыз үйге қуып шыға бастайды.
Фрейд бойынша психика үш қабаттың қосындысы: 1. «Мен» адамның санасы, психиканың барлық құрамындағы бөліктерінің арасындағы келістіруші. 2. «Ол» (оно) - санасыздықтың әлемі, онда адамның жасырын ойы, арманы, тілегі бар. 3. «Шектен тыс - Мен»- жеке адамдарға қысым жасап, әсер ететін сыртқы орта, «сыртқы цензура»: заңдар, тиым салу талаптары, мораль, мәдениет дәстүрлері. «Мен» өзіне «Оны» бағындыруға тырысады. Бірақ нәтижеге сирек жетеді. әдетте «ол» жасырын немесе ашық түрде «Менді» бағындырады. Фрейд мұны былай суреттейді: ат және оның үстіндегі адам, Адам «Мен» - атты бақылайды, әмір береді, ал ат (Ол) болса адамнан басым, себебі оны алып бара жатыр. Кейде адам бақылауды жоғалтып алғанда ат оны ала жөнелді, қайда алып кететіні белгісіз.
Адам психикасын анықтаушы факторлар: Негізгі фактор-қанағаттану, адам психикасын басқарады және бағыттайды. Көңіл көтеру - психикадағы компас секілді, қалай болғанда да, көңіл көтеруге жол іздейді. Ығыстыру (вытеснение)- психикада қабылданбайтын, тиым салынған тілектер мен идеяларды (қоғамға қарсы істерді, жыныстық қатынастарды) ығыстырады. Санасыздыққа ығыстырылған, сыннан (цензурадан) өтпеген тілектер, ойлар сублимацияға ұшырайды, яғни «рұқсат етілген» әлеуметтік әрекет типіне өтеді және мәдени шығармашылық болып өзгереді.
Фрейд өзінің бірінші психологиялық жүйесіне байланысты (1905 ж-1920 ж) санасыздықтың негізінде «Либидо» - жыныстық (сексуалдық) құштарлық, жыныстық инстинкт жатыр деді. Либидо өз көрінісін жыныстық әркетте іздейді. Фрейдтің пікірі бойынша сексуалдық импульс үш жақты іске асады: біріншіден - сексуалдық және сексуалдық емес әркетті тікелей бостандыққа жіберу арқылы, екіншіден - санасыздыққа ығыстырылады, үшіншіден - реактивтік (туғызу қабілеті) арқылы пайда болып (ұят, моральға айнлып), өз энергиясынан айырылып басылатын болады. ...
Семинар сабағының жоспары:
- Маркстік философия: негізгі идеялры мен принциптері. Марксизм және қазіргі заман.
- Позитивизм және оның тарихи түрлері.
- Өмір философиясы. А.Шопенгауэр, Ф.Ницше, А.Бергсон.
- Фрейдтің психоанализ теориясы
- Діни философия. Неотомизм
Әдістемелік ұсыныстар:
Марксзим философиясының негізгі иеялары мен принциптерін және қазіргі замандағы сыни көзқарасты талдау.
Маркстік философияны тиянақты және толық түрде дамытқан В.И.Ленин (1870-1924) болды. Лениннің философияға қосқан идеяларын, материя ұғымын, таным, диалектика теорияларын, табиғаттанудың философиялық мәселелерін, мемлекет, революция, социализм теорияларының мәнін ашу.
Позитивизм және оның тарихи түрлері мен міндетін түсіну: О.Конт, Э.Мах, Р.Авенариус «Өмір философиясы», Иррационализм. Санасыздық және психоанализ А.Шопенгауэр, Ф.Ницше, А.Бергсон және З.Фрейд ілімдерінің даму барысындағы ықпалын түсіну.
Бақылау сұрақтары:
- «Иррационализм » ұғымы нені білдіреді?
- Ницшенің «билікке жету еркі» теориясы?
- Позитивизм, оның мектептерінің пайда болуы?
- Санасыздық пен бейрационалдық мәселесі?
- З.Фрейдтің психоанализ ілімінің ерекшелігі неде?
- Рационализмнің жаңашылықтары мен дәстүрінің қалыптасуының мәні?
- Марксизмдегі практика түсінігінің прагматизмнен айырмашылығы?
- Ғылымға және ғылыми әдіске сүйенетін позитивизм неліктен субьективтік идеализмнің бір түрі ретінде қаралады?
Баяндамалар мен рефераттар тақырыбы:
- Марксизмдегі диалектика теориясы және табиғат философиясы.
- Марксизм философиясының негізгі ойлары.
- Марксизмдегі қоғамдық – экономикалық формация туралы ілімі.
- О.Конт – позитивизм – прогресс идеясы.
- Шопенгауэр ерік - болмыстың негізгі шегі.
- Философиядағы иррационалистік тенденция және индивидуализм мәселесі (Шопенгауэр, Ницше).
- Ницше философиясы: шығармашылығының негізгі үш кезеңі.
- Фрейдтің санасыздық және психоанализ идеясы.
- Неотомизм философиясы католиктік дінінің негізі.
- Томизм және неотомизмдегі сенім және ақыл-ойдың үйлесімдік принципі.
Философиялық мәтіндер мен жұмыс істеу:
- Антология мировой философии Т.3.М., 1971
- Маркс К., Энгельс Ф. Немецкая идеология Маркс К., Энгельс Ф. Соч. Т.3.
- Маркс К. Экономическо-философские рукописи 1844г. Соч. Т.20.
- Ницше Ф. Так говорил Заратустра М.,1990
- 5. О.Конт Курс позитивной философии. 1830-1842
- 6. Фрейд З. Введение психоанализ. Лекции.М.,1989
- 7. Шопенгауэр А. «Мир как воля и представление» В 2 т.(т1-1818,т2-1849).
- 8. Энгельс Ф. Анти – Дюринг Маркс К. И Энгельс Ф. соч. Т.20.
