... Мұсылман әлемінің философтары мен ғалымдары Батыстың ғылымы мен философиясының қалыптасуына дүниетанымдық және теориялық зор ықпалын тигізді. Батыс әлемі Шығыспен рухани диалогтың нәтижесінде ерте грек дүниесімен қатар, шығармашылық және жаңашылдық идеялар мен концепцияларға толы шығыстық мәдениеттің есігін ашты.
Араб елдерiнде перипететизмнен басқа неоплатонизм мен неопифагореизм iлiмiн жалғастырушы «таза бауырлар» мектебi, ресми дiннiң көптеген рәсiм-салтына қарсы болған, құдайға сырт пiшiнмен емес жүрекпен сенуге шақырған, гностицизмнiң сезiм көрiпкелдiгi идеясын ұстанған соплар (суфизм) мектебi және мұсылманның дiни философиясы мектептерi болды. Ең бiр ерекше есте ұстайтын жәй: барлық мектеп өкiлдерi ғылыми iзденiстердi қолдап, өнер салаларында да белсендi болды. Мысалы: суфизм ағымын жақтаған Фирдоуси, Низами, Саади, Руми т.б. шығармашылығы бүкiл әлемге әйгiлi болды, ол дiни философия мектебiнiң атақты өкiлi Әл-Ғазалидiң атом теориясын қолдап, дамытуға ат салысқаны да белгiлi. Бұл Шығыс елдерiндегi ежелгi менталитеттiң, «алтын орта» қағидасының ғылым мен дін үйлесiмдiлiгiнде көрiнуi едi. Ежелгi Үндi, Қытай елдерiнде де дiннiң ортағасырда бiрталай күшейгенiне қарамай, барлық философиялық мектептер сақталып, жеке философтар мен ғалымдардың материалистiк көзқарастарына, iзденiстерiне ешбiр кедергi келтiрiлмедi. ...
Семинар сабағынын жоспары
1. Ортағасыр философиясындағы теоценризм. Схоластикалық философия.
2. Ортағасыр философиясындағы номинализм жән реализм.
3. Араб философиясындағы ортағасырдағы антикалық мұра.
4. Шығыс ортағасырындағы классикалық философиясының дамуы. Араб тілді философиядағы әмбебаптық, пантеизм, перипатетизм.
Әдістемелік ұсыныстар:
Ортағасыр философиясы теологиялық өрісте дамығанына ерекше көңіл аудару керек. Ол діни ілімнің құлы болды. Оның негізгі бағыттары апологетика, патристика, схоластика, догматизм.
Бақылау сұрақтары
1. Батыс Еуропадағы Ортағасыр философиясы. Номинализм мен реализм арасындағы пікір талас.
2. Шығыс Ренессансының философиясы. Әл-Кинди, Әл-Фараби, Ибн-Сина (Авицена), Ибн-Рушд (Аерорроэс)
3. Ортағасырдағы мұсылман философиясы.
4. Христиан және Ислам діндерінің негіздері.
5. Араб елдеріндегі философия, ғылым, өнер, тәрбие.
6. Ортағасырдағы Батыс Еуропа мәдениетінің ерекшеліктері.
7. Философияның идеологиядан айырмашылығы неде?
8. Араб философиясының өзіндік мәні?
9. Номинализм және реализмнің күресінің негізі неде?
Баяндамалар мен рефераттар тақырыбы.
1. Ортағасырлық христиан ойшылдарының философиядағы жаңалықтары.
2. Ортағасыр мұсылман философиясындағы кемелденген адам мәселесі.
3. Ортағасыр философиясындағы сенім мен ақыл арақатынасы.
4. Батыс Еуропадағы ортағасыр философиясындағы теоцентризм.
5. Ортағасыр философиясының негізгі кезеңдері. Патристика және схоластика.
6. Әмбебаптылық мәселесі және номиналистер мен реалистердің айтысы.
7. Ортағасырдағы мұсылман философиясы.
8. Араб мұсылман мәдениетіндегі антикалық ғылыми және философиялық мұралар.
9. Шығыс перипатетизмі. Әл-Фараби, Әл-Кинди және Ибн-Сина философиясы.
