МАЗМҰНЫ
Кіріспе. 3
2.Білім базасы.. 5
2.1 Сараптау жүйесінің жалпылама схемасы.. 5
2.2. Білім және оларды көрсету. 6
2.3. Саралтау жүйе білімінің құрамы.. 6
2.4. Білім базасындағы білім құрылымы.. 8
2.5. Сараптау жүйесін құру методологиясы.. 10
2.6. Сараптау жүйесін пайдаланушылардың өзара әрекет үлгісі 14
2.7. Диалог жүйешесі - өзара әрекет компоненті 19
2.7.1. Диалогтың жалпы құрылымы.. 20
2.7.2. Диалогтың тақырыптық құрылымы.. 21
2.7.3. Диалог қадамының құрылымы.. 24
2.8. Хабарламалардың талдау және жинақтау жүйешелері 26
2.9. Басқарушы компоненттердің қызмет үлгісі 28
2.9.1.Сараптау жүйесіндегі басқарудың нақты үлгісі 29
2.9.2. Басқару механизмі түріндегі стратегия. 32
2.10. Сараптау жүйесінің түсіндіру қабілеті 36
2.10.1. Түсіндіру параметрлері 39
2.11. Білімге сусындау. 42
2.11.1.Білімді игеру сатылары.. 43
2.11.2.Білімді игеру модельдері 45
2. 11.3. Білім номенклатурасы.. 50
2.11.4. Білім деңгейі 51
2.11.5. Білімге сусындау құралдары.. 53
Әдебиеттер тізімі 54
2.Білім базасы
2.1 Сараптау жүйесінің жалпылама схемасы
... аңа енгізілген өнімдердің білім алу компоненттері (бөлшектері) арқылы жүзеге асады. Білімнің шындығына көз жеткізу үшін (былайша айтқанда, есепті жөндеу үрдісі бітті деуге болады) сарапшы жүйеге сынақ мысалдарын енгізеді. Жөнге келтіру үрдісі біткен соң, жүйе пайдаланушыға тұтынуға беріледі. Тұтынушы сұрақ -талап 3-блокқа түседі. Ол, біріншіден, кірме мәліметтерді шектелген табиғи тілден жүйенің ішкі тіліне түрлендіріледі; екіншіден, кері есепті де шығарады: жүйенің ішкі тілде берген хабарын табиғи тілде көрсетілген хабарға айналдырады.
Пайдаланушының есептерінің кірме мәліметтері 3-ші блоктан өңдеуден өткеннен соң 4-ші блокқа келіп түседі, яғни жұмыс саласына. 5-ші блок жұмыс саласына келіп түскен кірме мәліметтер, өнімділік ережелер және проблемалық саланың жалпы фактілер негізінде есептің шешімін түзейді. ...
2.7.1. Диалогтың жалпы құрылымы
... Диалог жүйешесінің бұл деңгейінде мынадай сатылар бірізділікпен берілуі мүмкін: 1) нұсқау; 2) міндетті айқындау; 3) міндетті шешу; 4) тапсырманы орындалу барысында түсіндіру, 5) нәтиженің берілуі мен бағасы (жетістігі, кемшілігі); 6) тапсырма орындалғаннан кейінгі түсіндірулер: 7) кемшіліктердің себептерін анықтау және жаңа білімді игеру. Келтірілген сатылардың тізімі көптеген сараптау жүйелері үшін типтік болып саналады. Бұл кезеңдердің нақты диалогқа түгелдей қатысуы міндетті емес, апайда егер олар бар болатын болса, макроқұрылымда көрсетілгендегідей тәртіптер болуы керек. Бір белгінің болмауы пайдаланушының айқын көрсетуімен немесе үнсіз қалуынан болуы мүмкін.
Мысалы, егер жұмыстың нәтижесін жағымды деп бағаласа, үндемеуіне байланысты жүйеде түсіндіру және білімді игеру сатылары қолданылуы ықтимал.
Нұсқау сатысында жүйе өзінің қызметін түсіндіріп, диалогты жүргізу тәртібін анықтайды, пайдаланушыға қажетті құралдарды санамалап көрсетеді. Нұсқауды жүзеге асыру мысалы үшін МҮ-CIN диалогын алайық.
Сіздерді MYCIN қарсы алады.
Ж: Нұсқау? (ИӘ немесе ЖОҚ)
П: ИӘ ...
2.8. Хабарламалардың талдау және жинақтау жүйешелері
... Бұл жүйеше пайдаланушының кіріс хабарламаларын талдап, пайдаланушыға арналған шығыс хабарламаларды жинақтайды. Пайдаланушы хабарламаларының түрі диалог жүйешесімен анықталады. Талдау мен жинақтау жүйешелерінің жалпы үлгісі 25- суретте көрсетілген. Төменде берілген жүйешенің артықшылығы - оны түрлі сараптау жүйелерінде пайдалануға болады. Нақты қосымшаларға талдау мен жинақтау жүйешелерін дайындайтын болсақ, көп жағдайда жүйе қызметін қысқарту есебімен (білімді игеруді алып тастау) әлдеқайда жеңіл жолды таңдауға да болады (мысалы, синтаксистік талдау мен морфологиялық жинақтауды алып тастап, қарапайым морфологиялық талдау жүргізу). Алайда мұндай жол қолданысқа қажетті жүйенің кеңеюіне кедергі келтіріп, әр қосымшаның талдау (жинақтау) жүйешелерін қайта дайындауға мәжбүр етеді. ...
2.10.1. Түсіндіру параметрлері
... Түсіндіруді мына параметрлердің жиынтығымен сипаттауға болады: мақсат, объект, жол, адресат. Сараптау жүйелеріндегі түсіндіру қабілеттері онымен жұмыс істейтіндердің бөріне бағытталуы керек. Бұл тарауда мұндай адамдарды біз "пайдаланушы" деген жалпыланған терминмен атайтын боламыз. Әдетте пайдаланушыларды мынадай түрге бөледі:
1) саралтама саласында маман емес пайдаданушылар; олардың міндеті - сараптау жүйесінен кейбір тапсырмалардың шешімдерін алу;
2) сараптама саласындағы маман пайдаланушылар; олардың міндеті - сарап жолын пайдалана отырып, нәтиженің алыну қиындығын қысқартып, сапасын арттыру;
3) "студенттер", яғни сараптау жүйелерінің көмегімен сараптама саласында тапсырмалардың орындалу әдістерін үйренгісі келетіндер;
4) сарапшылар, яғни жоғары білікті мамандар; олардың міндеті- жетіспейтін білімді тауып, оны жүйеге енгізу, яғни білімді кейінге қалдыру;
5) білім жөніндегі инженер, яғни білім инженерия саласындағы мамандар; олардың міндеті - басқару механизмін кейінге қалдыра отырып, сараптау жүйелеріндегі өзгерістерді талдау және жинақтау. ...
2. 11.3. Білім номенклатурасы
... Апайда мәселе саласындағы жаңа білімді игеру барысында тіл туралы жаңа білім игеріледі, немесе бұрынғы білімдер жетілдіріледі. Мысалы, мәселе саласында жаңа объект немесе атрибут енгізілгенде, сөздікте осы объектінің атын білдіретін жаңа сөз морфологиялық, синтаксистік және семантикалық сипаттама беру қажеттігі туындайды. Апайда, сарапшының да, білім жөніндегі инженердің де тіл туралы жаңа білім енгізетін лингвистикалық білімі жоқ. Пайдаланушылар туралы білімді игеруде, яғни нақты пайдаланушының жекелеген ерекшеліктері туралы білімді игеруде қиындықтар кездеседі. Мұндай білімдер пайдаланушымен нақты жұмыс барысында, яғни сарапшы мен білім жөніндегі инженердің жүйемен байланыспаған кезінде игерілуі керек. Пайдаланушы туралы білім көзі - оның өзі ғана болуы мүмкін (пайдаланушылардың алдын ала білгіленген түрлерге топтастырылуын есептемегенде). Сарап жүйесімен қатынасқа түсетін катысушылардың арасындағы қатынас тілі және нақты пайдаланушы ерекшеліктері туралы білімі бар мамандар болмағандықтан, бұл білімдер автоматтандырылуы керек.
Тіл туралы немесе пайдаланушы туралы білімді игеру барысында пайдаланушымен немесе сарапшымен өзара әрекет оларға түсінікті терминдермен берілуі керек. ...
Әдебиеттер тізімі
1. Ульман Дж. Основы систем баз данных.- М. .-Финансы и статистика, 1983.
2. Тиори Т., Фрай Дж. Проектирование структур баз данных.- М.:Мир, 1985.
3. Четвериков В.Н. и др. Базы и банки данных.- М.:Высшая школа, 1987.
4. Атре Ш. Структурный подход к организации баз и банков данных.- М.:Финансы и статистика, 1983.
5. Дейт К. Введение в системы баз данных.- М.:Мир, 1980.
6. Философский энциклопедический словарь.- М.:Наука,1983.
