... Психика жайлы ойлар алғашында анимистік сипатта қарастырылды. Анимизм – бағыты бойынша әрбір заттың жаны бар. Мұндай көзқарастар ғылым пайда болғанға дейінгі кезде қалыптасқан (миф, аңыз т.с.с.).
Психика түсінігінен ғылыми психологиялық көзқарас гилозоизм тұжырымдамасы ретінде қалыптасты. Гилозоизм бағыты бойынша психика барлық материяға тән.
Философиялық көзқарстардың өзі материалистік және идеалистік болып бөлінеді. Философ идеалистердің көзқарасы бойынша, идея алғашқы, ал материя екінші. Ең алдымен жан пайда болған, тек содан кейін ғана материя пайда болды.
Ал, философ материалистердің көзқарасы бойынша керісінше, материя алғашқы, ал идея екінші. Психология ғылымының атауы жан туралы ғылым ретінде аударылады.
Сондықтан, алғашқы психологиялық көзқарастар адамдардың діни сенімдерімен байланысты болған.
Демокрит (б.д.д. 460 - 371 ж.ж.) - психика жайлы материалды көзқарастың негізін салушы. Оның ойынша, жан атомдардан тұрады.
Атомдардың өзара байланысының арқасында заттар пайда болады. Жанның өзі де атомдардан тұрады. Жанның сансыз атомдары организмде жайылып орналасқан, атомдар ең көп жер ауа. Адам тыныс алғанда ауадағы атомдармен жан толықтырылып отырады.
Ауа мен жанның отты атомдары өте нәзік, тек тірі организмдерде ең көп орын тепкен. Жан тәнмен тығыз байланысты. Жан атомдарының қозғалуы сана мен өмірдің көзі болып табылады. Жан атомдарының ең көп жиналатын жері бас, жүрек, бауыр аймақтары. Баста отты, жалынды атомдар жинақталған, олар таным, сана процестерін тудырады.
Жүректе домалақ атомдар жиналған. Олар қозғалымпаз емес және адамның эмоционалдық қалыптарымен байланысты. Бауырда – адамның еліктеуінің қажеттіліктерінің, талпыныстарын тудыратын атомдар жиналған.
Жан мәңгілік емес, оны танып білуге болады. Осы оймен Демокрит таным теориясының негізін қалаушысы. Дүниені танып білу сезім мүшелері арқылы жүзеге асады. ...
