Жоспар

Өнімнің бәсекелестік қабілеттілігін қамтамасыз ету. 2

1  Өнімнің бәсекелестігі: түсінігі, қажеттілігі мен оны арттыру жолдары.. 2

2  Өнімнің бәсеке қабілеттілік факторы.. 7

Бақылау сұрақтары.. 15

Қолданылған әдебиеттер тізімі 16

1  Өнімнің бәсекелестігі: түсінігі, қажеттілігі мен оны арттыру жолдары

... Өнімнің бәсекеге қабілеттігіне ішкі және сыртқы факторлар әсер етеді. Кәсіпорын өзінің өнімінің бәсекеге қабілеттігін бағалап, оны жоғарылату бойынша шараларды ұйымдастыра алады: бірлесіп өнім шығаратын ұйымдар үшін серіктес кәсіпорындарды таңдауды, бәсекеге қабілетті өндірісті ұйымдастыру үшін инвесторлардың қорын тартуды, кәсіпорын жаңа өткізу нарығына шығуы үшін маркетингтік бағдарламалар құруды, тауар ассортиментін тиімді өзгерту туралы дер кезінде шешім қабылдауды, өндірістік қуаттылықты құру мен кеңейтуді және т.б.. Сыртқы аяның негізгі факторы – бұл бәсекелестңң қызметі мен кәсіпорынның жалпы ортасы. Бәсекелестікті дамыту және монополиялық қызметті шектеу облысында мемлекеттік саясаттың атқаратын рөлі зор: тұтынушы құқығын қорғайтын заңнамалық-құқықтық нормалар, стандарттау мен сертификаттау, отандық өндірушіні қорғауға бағытталған экспорттық-импорттық қызметті мемлекеттік реттеу, анағұрлым арзандау және ыңғайлы шикізат көзіне қол жеткізу.

Өнімнің бәсекеге қабілеттігі абсолюттік емес, салыстырмалы сипатта болады: ол өзін басқа өніммен салыстырған жағдайда ғана анықтай алады.

Өнімнің тұтынушылық және құндық сипаттамасының жиынтық әсерінің нәтижесі бәсекеге қабілеттік болып табылады, сонымен қатар нарық жағдайына сәйкес өнімді өткізу бойынша өндіруші мен кәсіпорын қызметін  экономикалық, сапалық сипаты мен жүзеге асырудың коммерциялық шартына сәйкес ұйымдастыру.

Өнімнің бәсеке қабілеттігін бағалау – нарықтық экономика жағдайында кәсіпорынның өндірістік- шаруашылық қызметі үшін негізгі элемент болып табылады. Ол өнім қозғалысының барлық кезеңінде жүргізілуі тиіс: жобалау процесінен бастап оны тұтынушының пайдалану процесімен аяқталады. Бәсекеге қабілеттіктің әлеуетті негізгі көлемі өнімді өңдеу кезеңінде (техникалық, эстетикалық, нормативтік) қалыптасады, ал сатып алушымен өнімді қабылдау нарықта, сату кезінде болады.

Сондықтан өнімнің бәсекеге қабілеттік резервін жоғарылатуын бағалау оның қозғалысының барлық кезеңінде қарастырылады. Бәсекеге қабілеттілікті жоғарылату бағытын тез және нақты анықтау маңызды. Бұған тұрақты мониторинг әсер етеді.

Бәсекелес ортаның мониторингі бәсекеге қабілеттілікті жоғарылату бағытын анықтайды. Тәжірибеде бәсекелестерді бағалау өте маңызды: олар қаншалықты агрессивті, бәсекелестің тауарды өткізу желілерінің артықшылықтары неде, олар өнімді сатуды қалай ынталандырған. Өнімнің бәсеке қабілеттілігінің жоғары деңгейде болуы, оның өндірісінің мақсаттылығы мен оны тиімді сату мүмкіндігін куәләндырады.

Сатып алуды жүзеге асыру барысында әрбір тұтынушы нарықта ұсынылған ұқсас бұйымның ішінен керегін таңдайды және бұл таңдау оның қажеттілігін жоғары дәрежеде қанағаттандыруы қажет. Ол бұйымның тұтынушылық қасиеті мен оны сатып алу және пайдалану шығыны арасындағы оптималды қатынасқа қол жеткізуге тырысады, яғни шығынның бір бірлігіне шаққандағы максималды тұтыну әсерін алады.

Өз өнімінің бәсекеге қабілеттік деңгейін объективті бағалау үшін жабдықтаушы, талдау барысында, өнімді таңдауда тұтынушы қандай критерилерге сүйенетін болса, сол  критерилерге басты назар аудару қажет. Тек осындай жағдайда ғана, жабдықтаушымен бұйымға берілген баға сатып алушының көзқарасымен сәйкес келеді деуге болады. ...

2  Өнімнің бәсеке қабілеттілік факторы

... Маркалық өнімді шығаратын компаниялар бәсекелестерден оны нарыққа шығару жағынан жақсы қорғанған. Бірақ фирмада және өнімде жақсы имидж болғанымен, сатып алушының өте үлкен ағымын беретін жарнамалық бағдарламада тауар қозғалысымен, бәсекелестік артықшылықты қалыптастыру мен жүзеге асырумен байланысты факторды анықтап алу қажет. Мәселе өткізу каналы, формасы және жеткізу мерзімі мен сервистік қызмет көрсету жайында болып отыр.

Әрбір делдал, соңғы тұтынушыға жақындаған өнім, өнімді өткізу каналының бір деңгейі болып табылады. Каналды мынадай деңгейге бөлеміз: нөлдік деңгей; бір деңгейлі, екі деңгейлі, үш деңгейлі.

Нөлдік деңгейдегі канал өзінің өнімін соңғы тұтынушыға тікелей өткізетін өндірісшінің өзінен тұрады. Мысал ретінде үйді-үйге жеткізіп беретін сауда, посылкамен жіберілетін сауданы айтуға болады.

Бір деңгейдегі канал өзіне тек бір делдалды қосады, мысалы бөлшектеп сатушыны. Өткізудің екі деңгейлі каналында делдалдар екеу болады. Кеңінен тұтынылатын өнім нарығында оларға көтерме және бөлшектеп сататын сатушы жатады. Үш деңгейлі канал өзіне үш делдалды қосады. Мысалы, ет өңдеуші өнеркәсіпте көтерме және бөлшектеп сататын сатушылардан басқа арасында ұсақ көтерме сатушылар тобы болады. Ұсақ көтерме сатушы дистрибьютордан өнімді сатып алады және оны шағын партиямен бөлшек сауда кәсіпорындарына сатады. Өнімді өткізудің анағұрлым ұзартылған каналы да бар.

Бәсекелістерде бөлшек сауда орнының жоқтығы, оның әлсіз жағын көрсетеді. Бөлшек сауда – бұл тұтынушының сатылатын өніммен тікелей байланыс орны. Бастапқы кезеңде бөлшек сауданы ұйымдастыру үшін  үлкен шығын қажет, бірақ соған қарамастан нарық шарттары бөлшек дүкенді (дилерлік орталық) ашуға міндеттейді:

-        нарық толық зерттелмеген және өндіруші-фирмада өнімді өткізу жұмыстарын зерттеу үшін қаржылық қор жоқ болса;

-        алдын-ала және сатудан кейінгі сервис көлемі шамалы болса;

-        нарық сигментінің саны көп емес болса;

-        өнім ассортименті кең болса;

-        өнім ерекше, яғни бір реттік сатып алуы қысқа болса.

Көлемі үлкен өндіріс пен келешегі мол бизнес үшін екі деңгейлік каналдың: көтерме және бөлшек сауданың болғаны дұрыс. 

Бәсекеге қабілеттіктің салмақты өлшемі болып тапсырысты орындау жылдамдығы, өнімді жылдам жеткізу мүмкіндігі және сервис қызметінің  тиімділігі саналады. Өнімді жабдықтау бойынша тиімді ұсыныстар оның бәсекеге қабілеттігін жоғарылатады. Батыс маркетологтарының ойынша, сатып алушының кетуінің басты себебі – қанағаттандырмайтын сервис және көп адамдар жақсы сервис үшін артық ақша төлеуге (10-ға дейін және одан да көп пайыз) дайын. Кейбір жағдайда жақсы сервистік қызмет көрсету тұтыну бағасын төмендетуге мүмкіндік береді (өмірлік цикл аралығындағы өнімді сатып алумен, оны пайдаланумен байланысты барлық шығындар). Кейбір  өндірушілер төмен пайызбен сатып алу несиесін ұсынады, қысқа мерзімге кепілдеме береді немесе тегін қызмет көрсетеді және эксплуатациялау процесіне ағымдық жөндеуді ұсынады. Соңғы уақытта бұндай тәжірибе автомобиль жасау индустриясында, ұзақ уақыт қолданатын өнімді өндіруде және тұрмыстық электроқұралдарды сатуда кеңінен қолдануда. ...

Қолданылған әдебиеттер тізімі

1. Экономика предприятия /под ред. Семенова В.И. и коллектив авторов. Учебник для вузов. – М., 1998

2. Экономика предприятия /под ред. В.Я. Горфинкеля, проф. Е:М:Купрякова. – Учебник для вузовв. – М.: Банки и биржи, ЮНИТИ, 1998

3. Жолдасова С.К. Кәсіпорын экономикасы. – Алматы, 2000ж.

4. Бабашкина О.А. Государственное регулирование экономики. Уч. пособие. – М.: Финансы и статистика, 2003

5. Государственное регуривание экономики. Уч. пособие /Кушумбаев М.К. Караганда: Болашак-Баспа, 2003 – 96с. ...