ЖОСПАР
КІРІСПЕ. 3
1 БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР НАРЫҒЫ ТУРАЛЫ ТҮСІНІК. ОНЫҢ ТҮРЛЕРІ МЕН ШЫҒАРУ МЕХАНИЗІМІ 5
1.1 Бағалы қағаздар нарығының орны, жұмыс істеуі және құрамдас бөліктері 5
1.2 Бағалы қағаздардың жіктелуі және түрлері 8
1.3 Бағалы қағаздарды шығару механизімі 17
1.4 Эмитенттер мен инвесторлар туралы жалпы сипаттама. 20
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР НАРЫҒЫНЫҢ ДАМУ ЖОЛДАРЫ МЕН ОНЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ БЕЛСЕНДІЛІКТІ КӨТЕРУІ 27
2.1 Бағалы қағаздар нарығын реттейтін жүйелер. 27
2.2 Бағалы қағаздарды банк аясында инвестициялау. 29
2.3 Бағалы қағаздар нарығының инвестициялық белсенділігін арттыру мен оның негізгі бағыттары.. 33
3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ БАҒАЛЫ ҚАҒАЗАДАР НАРЫҒЫНА ТАЛДАУ ЖАСАУ.. 37
3.1 Бағалы қағазадарды талдау. 37
3.2 “Казпочта” АҚ акцияларды шығару проспектісі 46
Инвестицияның барлығы.. 47
3.3 Бағалы қағаздардың табыстылығын есептеу. 53
ҚОРЫТЫНДЫ.. 58
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР. 60
ҚОСЫМШАЛАР. 61
1 БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР НАРЫҒЫ ТУРАЛЫ ТҮСІНІК. ОНЫҢ ТҮРЛЕРІ МЕН ШЫҒАРУ МЕХАНИЗІМІ
1.4 Эмитенттер мен инвесторлар туралы жалпы сипаттама
... Өндірістік секторларға жататын акционерлік қоғамдар бағалы қағаздар эмитенті ретінде төмендегідей топтарға бөлінеді: жеке меншіктелген кәсіпорындар бір топты, екіншісін қайта құрылған акционерлік қоғамдар құрайды. Жеке меншіктелу нәтижесін де эмитент ретінде құрылған акционерлік қоғамдар табысының аздығымен, ақпараттың құпиялылығымен, экономикалық перспективаларының мағынасыздығымен және көрсеткіштерінің төмендігімен сипатталады.
Нарықты жаулап алу үшін бұл эмитенттерге реестрлерінің техникалық жетістігі, бағалы қағаздарының курстық бағасының тұрақсыздығы керек.
Инвестор маңыздылығын нарық қорында бағалау өте қиын. Кез- келген бағалы қағаз нарығы өмір сүреді және дамиды, егер инвестордың иеленуге деген қызығушылығы болса. Сондықтан да инвестор мүддесін түсіну, оның талаптарына сай құнды қағаздарды ұсыну - нарық қорында бірде – бір жетістіктің бірі.
“Бағалы қағаздар нарығы туралы” заң инвесторды құнды қағазға иелігін, жеке меншік құқығы негізінде тұлға ретінде анықтайды.
Одан басқа “Адал иегер” деген түсінік енгізілген, бұл “бағалы қағаздар сатып алған және оған ақша төлеу барысында бағалы қағаздарға үшінші адамның құқы бар екенін білмеген тұлға ” деп саналады. Инвесторларды бірқатар белгілермен топтастыруға болады. Көп жағдайда ең маңызды олардың статусы. Осыған орай оларды жеке, ұжымдық және нарық мамандары деп бөлуге болады (8 сурет) [1, 98бет].
Егер бағалы қағаздар нарығында негізгі эмитент – мемлекет болса, онда қор нарығының күйін анықтайтын негізгі инвестор-жеке инвестор, демек бағалы қағаздарға ие болу үшін өз қаржысын жұмсаған тұлға.
Корпоративтік нвесторлардың екі жақты позициясы кәсіпорындармен ұйымдарға тән қасиет, өз қолдарында қаржы болғанымен өз инвестицияларын шығаруға мүмкіндігі жоқ. Бір жағынан кәсіпорындар бағалы қағаздарды қаржы ресурстарын тарту үшін сатып алады, екінші жағынан өзінің уақытша бос тұрған қаржысын пайдалы өндіріске жұмсауға тырысады. Кәсіпорын қызметінің осы екі бағыты макро және микроэкономикалық факторлар жиынтығына тәуелді болады.Сонымен эмитент пен инвестор бұлар бір бүтіннің екі жақ басы – қор нарығы.
Біз жоғарыда қараған инвесторлардың статусы оларға эмитент рөлінде шығуға мүмкіндік береді, яғни нарыққа бағалы қағаздар жеткізуші. Сонымен қатар өз қызметін мамандандырылғандар сияқты жүргізетін инвестициялық институттар да бар.Олар инвестициялық компаниялар мен инвестициялық қорлар. Бағалы қағаздар нарығында өз жұмыстарын істей жүріп, олар барлық жиыннан 50 пайыз кем емес үлесте пайда табады. Қарсы болған жағдай лицензиясының қайтарылуы мүмкін.
Осы топқа зейнетақы қорларын, сақтандыру компанияларын және басқа да қаржыландыру нарығының инфрақұрылысын құратын және жұмсаумен айналысатын басқа да институттар бар. ...
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР НАРЫҒЫНЫҢ ДАМУ ЖОЛДАРЫ МЕН ОНЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ БЕЛСЕНДІЛІКТІ КӨТЕРУІ
2.1 Бағалы қағаздар нарығын реттейтін жүйелер
... Бағалы қағаздар нарығында қызмет атқаратын қаржы институттарының ісін бағыттау мен реттеу мемлекеттік органдарға жүктелген. Республикада ондай органдар болып Бағалы қағаздар жөніндегі Ұлттық комиссия, Қаржы Министірлігі, Ұлттық банк, Мүлікті басқару жөніндегі Мемлекеттік комитет және Жекеменшіктендіру жөніндегі Мемлекеттік комитет саналады.
Бағалы қағаздар жөніндегі Ұлттық комиссия оның төрағасы және төрт комиссия мүшелерінен құралады. Комиссия төрағасы мен оның мүшелерін Премьер Министірдің ұсынуымен 5 жыл мерзімге республика Президенті бекітеді. Қызметтен де осы жолмен босатылады.
Дүниежүзілік тәжірбиеде бағалы қағаздар нарығын мемлекеттік реттеу екі түрлі жолмен жүргізіледі: мемлекеттік органдар уәкілі қатысуымен тікелей араласу, сонымен қатар іс- шаралар арқылы нарыққа жанама араласу. Тікелей араласу шараларына мыналар жатады:
1) Бағалы қағаздар нарығы мәселелері жөнінде заң шығаратын өкілетті органдардың жұмысы;
2) Осы мәселелер бойынша атқарушы үкімет органдарының қаулалары мен бұйрықтары;
3) Бағалы қағаздар нарығының жұмысына жаңа ережелер енгізетін немесе ескілерін өзгертетін басқа да мемлекеттік органдардың іс-шаралары.
Жараласу тетіктеріне мыналар жатады:
1) Несие үшін процент мөлшерін өзгерту арқылы айналымдағы ақша массасын және несие көлемін мемлекеттік бақылау;
2) Мемлекеттің салық саясаты;
3) Депозиттерге, несиелерге, қарыздарға үкімет кепілдігі;
4) Қарыз капиталы нарығына мемлекеттің араласуы арқылы мемлекет пен корпорациялардың арасында несие үшін тікелей бәсекенің тууы;
5) Мемлекеттің сырқы экономикалық іс- шаралары.
Бағалы қағаздар нарығын реттеу мемлекеттік органдарға, не арнаулы ұйымдарға, не қаржы министірлігіне, не мемлекеттік банкке жүктеледі. Мысалы АҚШ-та тиісті заңдарды шығарып, олардың орындалуын тексерумен конгрессте құрылған бағалы қағаздар және қор биржалары туралы комиссия шұғылданса, Жапонияда бұл сұрақтар Қаржы министірлігінде қаралады. Реттеші органдар инвесторлардың қаржысын қорғауға бағытталған негізінен үш қызмет атқарады:
Біріншіден, нарықта шаруашылық субъектілері ретінде қызмет істейтін барлық бағалы қағаздар нарығына қатысушыларды, сонымен қатар, бағалы қағаздарға тікелей қатысы бар қызметкерлерді тіркеу. Тіркеуден өтетін барлық кандидаттар қаржы жөнінен белгілі бір талаптарға сай болуы қажет, яғни олардың керекті мөлшерде өз капиталы болғаны жөн.
Екіншіден, экономиканың барлық субъектілерін нақты хабарлармен қамтамасыз ету. Ол, әдетте, бағалы қағаздарды шығару мен оны шығарушылар туралы анық та толық хабар беретін эмиссия проспектісін шығарумен жүзеге асырылады. ...
3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ БАҒАЛЫ ҚАҒАЗАДАР НАРЫҒЫНА ТАЛДАУ ЖАСАУ
3.1 Бағалы қағазадарды талдау
... 2005 жылы 137 акция эмиссиясы (2002 жылы 86 эмиссия) және номиналды құны 88,7 млрд.теңге болатын 30 мемлекеттік емес облигация эмиссиясы тіркелген (2002 жылы 25 эмиссия, номиналды құны 48,2 млрд.теңге). 2004 жылы 1 қаңтарда айналымда 3521 әрекет етуші акция эмиссиясы және номиналды құны 178,5 млрд.теңге болатын 71 әрекет етуші мемелекеттік емес облигация болды.
Айналым мерзімі үш жыл болатын мемлекеттік бағалы қағазадардың табыстылығы 2002 жылда 8,30 жылдық пайызды құрады сонымен қатар оның бағасы төмендеді және аукционның соңғы қорытындысы бойынша 2004 жылдың қаңтарында олардың табыстылығы 6,09 жылдық пайызды құрады.
Тәжірибе көрсеткеніндей, едәуір құлаудан кейін нарықтың тұрақтануы болды, оған ұқсас жағдай 2001 жылда көрінген, яғни сәуір айынан бастап, мамыр айы бойы МЕОКАМ бойынша аукцион табыстылығы 9,99 % -дан 8% төмендеуі, табыстылықтың төмендеуі, сұраныстың төмендеуіне алып келді.
Сонымен мынандай қорытындыға келуге болады, яғни орта мерзімді және ұзақ мерзімді бағалы қағазадар табыстылығы 2004 жылы және одан келесі жылдары өспейді және тұрақты деңгейде 6,00 -6,20% болады [18, 72бет].
Соңғы бес жылда қор нарығы дамыды. 2005 жылда Қазақстандық қор биржасында (KASE) жасалған операциялардың көлемі 80403,4 млн.долл немесе 10696,4 млрд.теңге болды. 2004 жылмен салыстырғанда операциялар көлемі 36,6% доллор немесе 34,5% теңге эквивалентіне өсті.
Мемлекеттік бағалы қағаздардың бірінші ретті нарығы
Муниципалды облигацияларды қоса алғанда мемлекеттік бағалы қағаздар түрінде шығарылған Қазақстандық мемлекеттік қарыз сомасы 2006 жылы 1 қаңтарда 596,0 млрд.теңгені құрады.
2005 жылдың 1 бастап 31 желтоқсанда жалпы қарыз сомасы 3,7 млрд. теңгеге төмендеді (3 кесте).
ИАФР “Ирбис” – тің берілген мәліметтері бойынша Ұлттық банктің мемлекеттік бағалы қағаздарының шығарылым көлемі жклтоқсанда 191 999,8 млн.теңгені құрады.
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1. Галанова А.С.,Басова И.С. Рынок ценных бумаг.- Москва.,1996.-339бет.
2. Көшенова Б.А.Бағалы қағаздар нарығы.- Алматы., 1999.-234 бет.
3. Абдрахманова Г.Т., Жумабаева З.С.,Рынок ценных бумаг: особенности функционирования в Казахстане.- Алматы., 2002-340 бет.
4. Сейткасимов Т.С., Ильясов А.А., Ценные бумаги и фондовый рынок. - Алматы., 1998.-184 бет. ...
