Жоспар
Ι Инфляция себептері, зардаптары, оған қарсы шаралар. 3
1 Инфляцияның мәні, себептері және зардаптары. 3
2 Инфляцияның түрлері. 5
3. Инфляцияны бәсеңдету шаралары. 7
4. Сұраныс инфляциясы.Инфляция деңгейін өлшеу. 10
Қорытынды.. 13
Пайдаланылған әдебиетер. 14
Ι Инфляция себептері, зардаптары, оған қарсы шаралар
1 Инфляцияның мәні, себептері және зардаптары.
... Қоғамдық ұдайы өндірісінің пропорциясын стихиялық реттеу, соның ішінде ақшаның қазына жинау құралы қызыметі механизмін атқару кезеңінде қалыптасқан айналым саласында, алатын монометаллизмі жағдайында инфляцияның созылмалы ауру ретінде дамуына кедері жасалады.Еркін бәсеке кезеңіндегі капитализм жағдаиында инфляцияны соғыс, дағдарыстар, стихиялық апараттар кезінде болатын несие ақшаларының алтынға айырбасталуының тоқтауы кезінде пайда болды.Капитализмнің жалпы дағдарысы кезінде инфляция жалпы созылмалы сипат алып, маңызды әлеуметік-экономикалық проблемалардың біріне айналады. Енді инфляция дегеніміз не, осы сөздің басын ашып алайық.Инфляция-қағаз ақшаның құнсыздануына байланысты болатын әлеуметтік-экономикалық құбылыстар жиынтығы, басқаша айтқанда айналыстағы ақша өлшемдері мөлшерінің товарлар бағаларының қосындысынан артып кетіп, осының нәтижесінде тауарлармен қамтамасыз етілмеген ақшаның пайда болуы инфляцияны білдіреді.Оның мәнін түсіну үшін мындай мысал келтірелік.Айталық, тауар айналымы үшін 10 млрд.алтын доллар керек екен, ал қағаз ақша 20 млрд.доллар шамасында шығарылады делік.Мұның өзі қағаз доллардың екі есе құнсыздануына әкеліп соқтырады.Инфляция жұмысшылардың тұрмыс жағдайына зардапты ықпалын тигізеді.Себебі тауар бағасы бірнеше есе өседі, ал мемлекет жалақыны бұрынғы дәрежесінен арттырмауға тырысады.Ақшаның құнсыздануы халықтың әл-ауқатының дәрежесін төмендетуге әкеп соқтырады. Инфляциядан өндірісте біраз зардап шегеді.Инфляцияның деңгейінің көтерілуіне байланысты еңбекке деген ынта да бұзылады.Инфляция тауар тапшылығының басты себебі бола тұрып тауар мен азық-түлікті белгіленген норма бойынша бөлуге мәжбүр етеді. Инфляция кешенді себептердің негізінде пайда болады және оның маңыздылары болып мыналарсаналады: мемлекеттік бюджетің тапшылығы, оның азайту мақсатында мемлекеттік бағалы қағаздар немесе жәй қағаз ақшалар шығарылады.Тұтыну игіліктерінің көбеюіне айналмайтын, адамзат еңбегінің мақсатынсыз шығындарына жол беретін мемлекеттің өндірістік емес шығындары (әсіресе әскери шығындар). Сұранымды ұсынымнан алшақтататын тауар тапшылығы және соның негізінде бағаның өсуі, бірқатар өндірушілердің өз өнімдеріне, олардың тұтыну сапасын арттырмай-ақ жоғары баға қою және негізінен қымбат тұратын өнім шығаруға мүмкіндік беретін монополиялық үстемдік жағдайы, жалақының өсуінің еңбңк өнімділігінің өсуінен алшақтауы жәнебасқа себептер.Бұл себептер м емлекеттік бюджеттің тапшылығының тұрақты ұдайы өндірілуіне жиіөжиі артық ақша эмиссиясына (эмиссия- айналысқа ақша және бағалы қағаздар шығару) жағдай жасайды. ...
3. Инфляцияны бәсеңдету шаралары.
... Бұндай жағдайда,дағдарыстаншығу үшін ақша бірлігінің теңгермелілігі (балансы) мен тұрақтылығы,оған деген сенімді нығайту қажет.Онсыз құнсызданған Ресейдің ақша бірлігі рубль барған сайын бартеорлік айырбаспен немесе халықаралық айналыс құралы қабілеті бар валютплармен (СКВ) ығыстырылады,ал рубльді ондай валютаға айналдыру өте күрделі мәселе.Яғни қазіргі таңда жаңа ақша бірлігін,дәлірек айтсақ Қазақстанның ұлттық валютасын енгізу аса маңызды экономикалық қажеттілікке айналып отыр.Сонымен бірге, ұлттық валютаны енгізу мемлекеттік тәуелсіздіктің айқын белгісі болып табылады.Дегенмен мынаны мойындауымыз керке-оны енгізу қазіргі қалыптасқан экономикалық жағдайға байласнысты көптеген қиындықтар тұр.
Жаппай өндірістің құлдырауы,бюджет тапшылығы,инфляция,ұтымсыз салық салу жүйесі,бәсекелі индустриальды өндіріс құрылымының болмауы.Достастық мемлекеттер арасындағы экономикалық байланыстардың шиеленістігі бүл процесті жүзеге асыруды күделендіріп отыр.
Мемлекеттің ақша жүйесін өзгерту,жүргізіліп жатқан экономикалық реформадан,яғни бір мезгілде жүзеге асырылатын экономканы тұрақтандыру,бейтараптандыру,жеккешелендірі шараларынан тыс жғдайда өте кауіпті болуы және гиперинфляцияның күшеюіне экеліп соқтыруы мүмкін.
Сондықтан, ұлттық валютаны енгізі үшін қажетті алғышарттар жасалуы керек.Бірінші кезекте ішкі республикалық нарықты орнықтыру міндеті тұр.Бүл өте күрделі міндет,дегенмен республикада оны жүзеге асырудың барлық мүмкіндіктері бар шикізат, ресурстар,экономикалық потенциал.Ол үшің\\нөндірісте аса ірі құрылымдық өзгеоістер жасау,шикізат өндіруден тұтынуға дайын тупкі өнім шығаруға көшу қажет.Эксорттық мүмкіндіктерді кеңейту арқылы валюталық түсімді молайту респупликаға шетел инвестициаларын тару,жеткілікті дәрежеде мемлекеттің алтын резервін жасуда ас маңызды шаралар болып табылады.Өзіміздің ақша бірлігіміз бюджеттің тапшалағы жойылғаннан,белсенді төлем балансы жасалғаннан кейін ғана жақсы нәтиже беруі мөмкін.
Ұлттық валютаны енгізудегі ең басты нәрсе –қалыптасқан жағдайда оны өндірудің барынша дұрыс механизімін табу және қажетті ақша мөлшерін анықтау.
Осы сұраққа байланысты көптеген пікірлер бар, бірақ оның барлығы бірдей жеткілікті дәрежеде негізделмеген.Купон, талон сияқты ақшаның суррограттарын енгізу артық ақшаның көбеюіне, сөйтіп экономикадағы инфляциялық процестердің күшеюіне әкеліп соқтырады. Бірсыпыра экономистердің пікірінше ұлттық ақша бірлігі алғашқы қолма-қол ақшасыз есеп түрінде болуы керек және “шетелдік валюта рубілі” ролін атқаруға тиісті, олар айналыста рубльмен қатар шетел валютасы қызымет жасау қажет деп есептейді.Түптел келгенде бұл шарада ұтымсыз, себебі, қажетті мөлшердегі шетел валютасын сатып алу үшін қазіргі ауыстыратын бағыт бойынша орасан көп ақша сомасы керек немесе бүкіл алтын қоры мен едәуір шекі зат ресурстарын сату қажет болар еді.Ал ол жалпы экономикалық, қаржы, тіпті саяси тұрғыдан да орынсыз, себебі шет елдерден экономикалық тәуелсіздікке, рубльге және ұлттық валютаға деген сенімнің жоғалуына әкеліп соқтырады.
Осы мәселе бойынша “Қазақстан: экономика және өмір” журналының 1993 жылғы 5-ші нөмірінде жарық корген экономика ғылымдарының кандидаты Н. Нұрлановтың пікірлері көңіл аударуға тұрарлық “Дереу енгізу қисынсыз”.-(Журнал: Экономика и жизнь №5.1993.28-31 беттер) Олардың пікірінше, алғашқы кезде өзіміздің ақша бірлігін, рубльмен қатар жүретін параллельді валюта түрінде енгізу барынша тиімді әдіс болмақ. Оның мөлшері қажетті мөлшерден не артық та, не кем де болмауы керек.
Жаңа ақшаны қамтамасыз етудің бірінеше тәсілдері бар: алтынмен, шикізат ресурстарымен, тауар массасымен, валютамен. Осындай қамтамасыз етуден ұлттық валютаның күші, оның қабылданған ауыстыратын бағыт бойынша басқа валюталарға айырбастау қабілеті тәуелді болады. ...
Пайдаланылған әдебиетер
1. Н. Ә.Назарбаев Қазақстан-2030. Алматы: 1997.
2. Современная экономика. Учебник Ростов-на-Дону: 1998.
3. Экономикалық теория. Оқу құралы. Алматы: 1999. ...
