Жоспар
1. Ақша териясының дамуы және олардың айналысы. 2
1.1 Ақшаның металдық теориясы. 2
1.2 Ақшаның номиалистiк теориясы. 4
1.3 Ақшаның сандық теориясы. 8
2. Қазақстан Республикасының ақша жүйесі. 12
2.1 Қазақстандағы ақша реформалары. 12
2.2 Қазақстанның ұлттық валютасы – Теңге. 18
2.2.1 Теңгенің тұрақтылығына қол жеткізу жолдары. 20
2.3 2004-2006 жылдарға арналған ақша-кредит саясатының негізгі бағыттары. 22
3. Қазақстан Республикасының валюта жүйесі 29
Қолданылған әдебиеттер. 46
2. Қазақстан Республикасының ақша жүйесі.
2.1 Қазақстандағы ақша реформалары
... 1997 ж. Оңтүстік-Шығыс Азиядағы дағдарыстың күшеюі, әлемдік бағалардың төмендеуі отандық өндірушілердің бәсекелестік мүмкіншілігінің әлсіреуіне тіреп, ҚР-на валюталық түсімдер біраз қысқартты. Сонымен қатар өндірістің одан әрі құлдырауы, қайта қаржыландыру мөлшерлемесін 25 процентке жоғарылату, төлемеудің өрістеуі және бюджет пен әлеуметтік проблемалары теңгенің бағалығын одан әрі төмендетті. 1994 ж. таңдап алған монетарлық үлгінің өзгермейтіндігі және теңгемен инфлюцияны қатаң қадағалау экономиканы кеселге ұшырататын көптеген қаржы сарапшылары мен талдаушылары 1998 ж. күзінен бастап түсініп, оны өзгерту туралы ортақ ойға келген.
1999 ж. сәуірінен ҚР үкіметі теңгенің еркін өзгермелі курсын енгізу туралы шешім қабылдады. Ол жөнінде Премъер-министр былай деген: Бұдан былай доллар бағамы валюта рыногында сұраныс пен ұсыныстың қалай қалыптасатынына байланысты анықталады, ал Ұлттық банк ол процеске елеулі түрде араласпайтын болады. Ұлттық банк бүгінгі күнге дейін өзінің алтын валюталық резервін айырбас бағамын белгілі бір децгейде ұстап отыру үшін жұмсап келеді. Ендігі жерде олай болмайды...
ҚР-ның төңірегіндегі елдерде - біздің негізгі сауда әріптесімізде — ұлттық валюталардың бағамы күрт кұлдырап кетті. Мысалы, Ресей рубльдің бағамы 1998 жылғы тамыздың 17-сінен бері қарай 4 есе төмендеді. Сол валюталармен салыстырғанда теңге тез қымбаттады және біздің тауарымыз бәсекеге түсу қабілетінен айырылып қалды, өнеркәсібіміз туралай бастады, кәсіпорындар тоқтап қалды, жұмыссыздық арта түсті. ҚР-ның сыртқы сауда айналымы 9 процентке дерлік, немесе 1 млрд. 300 млн доллар мөлшерінде кеміді, ал біздің экспортқа шығаратын тауарларымыз 1 млрд. 250 млн долларға қысқарды.
Біз Ресейден әкелінетін кейбір импорттың тауарларға салынатын баж салығының мөлшерін 200 процентке дейін жеткіздік... Шетелден әкелінетін арзан тауарлар біздің өндірісшілеріміздің қол-аяғын бірдей матап, валютаны елімізден сыртқа қарай ағылтуда...
Міне осы тұрғыдан алғанда, жағдайдан шығудың бір ғана жолы бар - теңге бағамының емін-еркін өзгермелі болуына жол беру керек .
Сонымен, ҚР теңгесі міне 11 жылдан астам уақыт берік төлем құралы болып келеді. Ол еркін айырбасталатын валюталарға шектеусіз айырбасталады. ...
3. Қазақстан Республикасының валюта жүйесі
... Валюталық бақылаудың болмауы еліміздің валюталық жағдайының құлдырауына әкеліп соғар еді.
Валюталықлегеталар беруде көптеген шығындарға ұшыратты, сонымен қатар валюталық бақылаудан бартерлік операциялар арқылы жолтару кең көлемде орын алады.
Осы себептен қазірні валюталық бақылаудың көптеген кемшіліктерін табу мақсатында қосымша іс-шаралар қолдануқажет, яғни олар валюталық және кедендік заңдарды бұзған үшін жауапкершілікті күшейту қажет, сонымен қатар көптеген басқа да нормативті материялдар шығару қажет.
Жоғарыда айтылғандай, валюталық реттеу жүйесінің негізі валюталық бақылау болып табылады. Валюталық бақылаудың мақсаты резиденттер мен резидент емес тұлғалар арқылы валюталық операцияларды жүзеге асыру мен заң сақтауды қамтамасыз ету болғандықтан, оның негізгі бағыттары:
- жүргізілетін валюталық операцияның заңға сәйкестілігін анықтау және оны жүзеге асыру үшін қажетті лицензия мен куәліктер:
- шетел валютасындағы төлемдерді және олардың келісім шарт міндеттемелеріне сәйкес келетіндігін тексеру:
- валюталық операция бойынша есеп толықтығын тексеру.
Валюталық лицензиялар.
Валюталық операцияларды жүргізу үшін әрбір банк Ұлттық банктен бұл операцияларды жүргізуге рұқсат құжат ретінде лицензиялар алып отырады. Лицензия алу өтінішін бір жылдан кем емес мерзім бойы жұмыс атқарған, яғни толық қаржылық жылды аяқтап, ресми жылдық ақпарды дайындаған Коммерциялық банктер бере алады. Шетел валютасындағы банктік операцияларды жүргізуге берілетін лицензия Ұлттық банкпен шексіз мерзімге беріледі және атты болып табылады, яғни үшінші тұлғаға берілмейді. Банк тек лицензияда көрсетілген валюталық операцияларды жүзеге асыруға құқық беретін міндеттеменің болуы ғана валюталық операцияларды жүргізуге құқығы бар және осыған сәйкес:
- заңды және жеке тұлғалардың төлеміне және шарттарына шетел валютасындағы қаржыларды қабылдау және орналастыру: ...
Қолданылған әдебиеттер.
1. Ақша, несие, банктер: Оқулық / Ғ.С. Сейiтқасымов. – Алматы : Экономика, 2001, - 466 б.
2. С.Б. Мақыш , Оқу құралы / “Ақша айналысы және несие” – Алматы, Қазақ университетi, - 2000ж.
3. Деньги, кредит, банки: Учебник / Под. Ред. О.И Ловрушина, Изд. 2-е, - Москва: 1999г. ...
