Жоспар

Кіріспе. 3

1 Биологиялық полимерлер – белоктар. 4

2 Органикалық молекулалар – көмірсулар. 7

3 Органикалық малекулалар – майлар мен липидтер. 9

4 Биологиялық полимерлер – нуклейн қышқылы. 10

Қорытынды.. 14

2 Органикалық молекулалар – көмірсулар.

... Қарапайым кемірсулар моносахаридтер деп аталады. Молекула қүрамындағы көміртегі атомдарының санына байла-нысты моносахаридтер триоза — 3 атом, тетраза — 4 атом, пен-тоза — 5 атомды, қүрамында көміртегінің 6 атомы болса гексоза деп аталады. Алты көміртегі атомы бар моносахаридтер — гексо-залардың ішінде маңыздылары — глюкоза, фруктоза және галактоза. Глюкоза қанның қүрамында (0,08—0,12%) болады, пен-тозалар — рибоза мен дезоксирибоза — нуклеин кщшкылдары мен АТФ-тің қүрамына кіреді.

Егер бір молекулада екі моносахарид бірігетін болса, мүндай қосылыс дисахарид деп аталады. Дисахаридтерге қант іфізылшасы мен қант қүрағынан алынатын ас қанты — сахароза жа-тады, ол глюкозаның бір молекуласынан және фруктозаның бір моле-куласынан түрады. Дисахаридтерге сондай-ақ сүт қанты жатады, ол глюкоза мен галактоза молекулаларынан түзіледі.

Күрделі көмірсулар. Көп моносахаридтердің бірігуінен түзілген қосылыс — полисахаридтер деп аталады. Крахмал, гли-коген және целлюлоза сияқты полисахаридтердің мономерлері — глюкоза болып табылады.

Көмірсулар негізгі екі қызмет түрін атқарады: құрылыстық және энергетикалық. Мысалы, целлюлоза өсімдік клеткаларының қабырғаларын түзеді, ал күрделі полисахарид хитин — буынаяқты-лардың сыртқы қаңқасының негізгі қүрылымдық компоненті. Хитин саньірауқүлақтар денесінде де қүрылыс материалы болып табылады. Көмірсулар — клеткадағы энергияның негізгі көзі: 1 грамм көмірсу тотыққанда 17,6 кДж энергия бөлініп шығады. Өсімдіктердегі крах-мал, жануарлардағы гликоген клеткаларда жиналып энергетикалық қор ретінде сақталады. ...

4 Биологиялық полимерлер – нуклейн қышқылы.

... Нуклеотидтердің тізбектері әр орамда негіздердің 10 жүптары бар, оңға қарай оралған, көлемді спиральдерді түзеді. Бір тізбектегі нуклеотидтер қосылуының реттілігі басқа тізбектегі нуклеотидтерге қпрама-қарсы болып келеді, яғни бір ДНК молекуласын қүрайтын і ізбектер әр түрлі бағытталған немесе антипараллельді. Нуклеотид-юрдің қант фосфатты топтасулары сырт жағында, ал комплементар-ііі.і байланысқан нуклеотидтер ішкі жағында орналасқан. Тізбектер бірінің айналасына бірі сондай-ақ ортақ ось айналасында оралып, қос спираль түзеді (3.8-сурет). Молекуладағы мүндай қүрылыс не-гізінен сутектік байланыстармен үсталып түрады. Белгілі бір бе-локтар — гистондармен —қосылу нәтижесінде молекуланың оралу (спиралдану) дәрежесі жоғарлайды. Молекула жуандайды және щс-қарады (3.9-сурет). Біртіндеп оралу өзінің жоғарғы шегіне жетеді, осы кездегі оралудың ең жоғарғы дәрежесі — суперспиралъ пайда болады. Бүл күйінде молекула жарық микроскобының көмегімен үзарған, жақсы боялған денешік— хромосома түрінде көрінеді.

ДНК вдызметі. Дезоксирибо-нуклеин қышқылы тіршіліктің үзілмей, жалғасуында мащлзы зор функцияларды атқарады.

Біріншіден — бүл тізбек-терінің біреуіндегі нуклеотид-тердің орналасу тәртібі түріндегі түқымқуалаушылық ақпаратын сақтау. Нуклеотидтен кейінгі гене-тикалық ақпараттың ең кіші бірлігі үш қатар орналасқан нуклеотидтер — триплет — болып табылады. Полинуклеотидтер тізбегіндегі трипледтердің орналасу реті белок молекуласындағы амин қышкьшда-рының орналасу ретін анықтайды. Бір полипептидтік тізбектің қүры-лысымен анықталатын бірінен кейін бірі орналасқан триплеттер — ген болып табылады.

ДНК-ның екінші функциясы — үрпақтан-үрпаққа түқым-қуалауиылық қасиетін беру. Бүл функция аналық молекуласының редупликациясы және одан кейінгі жас молекулалардың — үрпақ клеткалары арасында бөлінуі арқылы іске асады (5 тарауды қара-щ.із). ДНК молекуласының екі тізбекті қүрылысы редупликация ке-зінде бір-бірінен айнымайтын жас молекулалардың түзілуін мүмкін етеді. ...