Жоспар

1. Басқару шешімдерінің түрлері....... 3

2. Шешімді қабылдаудың рационалды алгоритмі....... 10

3. Басқару  шешімдерін  қабылдау  механизмі  және  олардың өндіріс нәтижесіне әсер етуі....... 14

Қолданылған әдебиеттердің тізімі....... 22

1. Басқару шешімдерінің түрлері

Басқару  шешімі  ұйым  мен  оның  мүшелерінің  алдында  тұрған мақсатына  жетуіне  тура  немесе  жанама  байланыс  әрекеттерді  іске асыру  қажеттілігі  және  олардан  тартылу  жөніндегі  ойластырылған қорытынды.  Шешім  қабылдау  қажеттілігі  соған  байланысты мәселелердің баршылығымен анықталады, яғни ненің бар және ненің болуы керек тәжірибелік сұрақтарымен сипатталады. Мысалы, мұндай ашықтық  ұйымның  өз  мүшелері,  іскерлік  серіктестері  және  жалпы қоғамның  тұтастай  сол  ұйымынан  күткен  мүмкіндіктері  мен  оның күткен  ойларда  қанағаттандыру  қабілеттілігінің  арасында  болуы мүмкін.

Мәселе  әрдайым  белгілі  бір  мағынада (не?)  нақты  бір  жермен (қайда?)  байланыстылығында  пайда  болуы  және  шешілу  уақытымен, қайталану (қашан?)  жылдамдығымен;  мөлшерлік  параметрлерімен (қанша?)  соған  қатысты  адамдардың  аясымен (кім?)  болады.  Бұл адамдар мәселенің тууына себепкер, сақталуында қызығушылығы бар оның шешілуіне жол табушылар болуы мүмкін әдетте. Мәселенің туу себебі не оны шешудің жолдары немесе екеуі де анық болмайды...

Ұйымдық  шешім  дегеніміз – әрбір  басқарушының  өзіндік қызметіне  сәйкес  міндеттерді  орындауындағы  таңдау.  Ұйымдық шешімнің  мақсаты – ұйым  алдына  қойылған  міндеттердің  іске асыруын  қамтамасыз  ету.  Сондықтан,  нәтижелі  ұйымдық  шешім шынымен іске асырылған және соңғы мақсаттарға жетуге үлкен үлесін қосқан  таңдау  болып  табылады.  Ұйымдық  шешімді  бағдарланған ұйымдық және бағдарламаған деп бөліп қарастыруға болады.

А.  Бағдарланған  шешім.  Нобель  лауреаты  Г.  Сайман  шешімді құрылымдық  жағынан  түсіндіру  үшін  компьютерлік  технология тілінен алынған терминді пайдаланды. Бағдарланған шешім дегеніміз – математикалық  теңдеуді  шешу  барысында  қолданылатындай  белгілі бір тәрізді іс-әрекеттерді іске асыру қорытындысы.

2. Шешімді қабылдаудың рационалды алгоритмі

Басқару  сияқты  мәселені  шешу – процесс,  себебі  сөз  ұшы-қиыры жоқ  бір-бірімен,  байланысты  қадамдардың  дәйектілігі  жайында.

Менеджер шешім жайында ғана емес, шешімге байланысты және одан шығатын барлық мәселелер жайында қам жейді. Мәселені шешу үшін бір  ғана  шешім  емес  біріккен  талғам  жасалуы  қажет.  Сондықтан, мәселені шешу процесі 5 кезеңнен тұрады деп болжауға болады.

1. Мәселенің диагностикасы. Мәселені шешу жолындағы алғашқы қадам  анықтау  немесе  толық  және  дұрыс  диагноз  қою.  Мәселені қарастырудың  екі  әдісі  бар.  Біріне  сәйкес  алға  қойған  мақсатқа жетпеген жағдайда ситуация мәселе болып саналады. Болатын жағдай болмаған  жағдайда  сіз  проблеманы  біле  бастайсыз.  Осылай  істей отырып сіз нормадан ауытқуды түзейсіз.

Мысалға, іскер өзінің аумағында өнімділік нормадан төмен екенін анықтай  алады.  Бұл  реактивті  басқару  болады,  оның  қажеттігі  анық.

3. Басқару  шешімдерін  қабылдау  механизмі  және  олардың өндіріс нәтижесіне әсер етуі

Менеджмент технологиясы келесі құрамнан тұрады:

– шешім қабылдаудың жалпы басшылығы;

– шешім қабылдау ережесі;

– шешім қабылдаудағы жоспарлар;

– жекеше қарым-қатынас негізінде бір деңгейдегі басшылармен екі жақты шешім қабылдау;

– бағытты топтар және шешім қабылдаудағы олардың мәні (бірдей деңгейдей топтың қарым-қатынасы);

– қарым-қатынастың матрицалық түрі.

Алғашқы  үш  құрам  басқару  деңгейінің  арасындағы  тік  қарым-қатынасты,  ал  соңғы  үшеуі – қабылданатын  шешімнің координациясында  көлбеу қатынасты қамтамасыз етеді.

Фирма  шешімді  тарату  мүмкіндігі  мен  қабылданатын  шешімнің қиындығына  байланысты  менеджментте  қарапайым  немесе  қиын қарым-қатынас механизмін қолдана алады.

Шешім  қабылдаумен  ортақ  басшылық  шешім  қабылдау  процесі жоғарыда отырған басшыға бағынатын (жалпы) бір басшының қолына деп  болжамдайды.  Бұл  жерде  лауазым  бойынша  шешім  қабылдауда иерархия  орнайды.  Әр  басшы  өз  мәселесін  жоғарыда  отырған басшымен емес өзінің тікелей басшысымен шешеді. Мұндай механизм америкалық менеджментке тән.

Америка  фирмаларында  тікелей  басшылар  жоспарланған нәтижесіне  жету  үшін  қажетті  еңбек  және  материалдық  ресурстарын қолдануға құқықты бола отырып, өз ісіне жауапты болып есептеледі.

Бұл жерде құқық пен жауапкершілік теңдей.

Қолданылған әдебиеттердің тізімі

7. Герчикова И.А. Менеджмент. Учебник 13- изд.  И док. М.: Банки и биржи, 1998.

8. Кабушкин Н.И. Основы менеджмента. Учебник для вузов. Мн.: БГЭУ,1996.

9. Коротков Э.М. Концепция менеджмента.  Учебное пособие. М.: ТОО ИКК» Дека»,1996.

10. Кузнецов Ю.В., Подлесных В.И. Основы менеджмента. Учебное пособие. М.: ОЛБИС, 1997.