Мазмұны
I КІРІСПЕ.. 3
II НЕГІЗГІ БӨЛІМ... 5
1 Екінші шетел тілін оқытудың маңыздылығы және рөлі 5
1.1 Екінші шетел тіліне оқытудың мақсаты.. 5
1.2 Екінші шетел тіліне оқытудың мазмұны мен қағидаттары.. 7
1.3 Екінші шетел тілін оқытудың негізгі құралдарына қойылатын талаптар. 10
2 Екінші шетел тіліне оқытудың практикалық әдістемесі 14
2.1 Екінші шетел тіліне оқыту үдерісін ұйымдастыру тәсілдері 14
2.2 Екінші шетел тілін коммуникативті мақсатта оқыту. 16
2.3 Екінші шетел тілінде сөйлеуге оқытудың психологиялық ерекшеліктері 20
2.4 Екінші шетел тілі бойынша білім алушылардың өздік жұмыстарын ұйымдастыру 22
III ҚОРЫТЫНДЫ... 27
IV ҚОСЫМША МАТЕРИАЛДАР. 30
V ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 33
II НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1 Екінші шетел тілін оқытудың маңыздылығы және рөлі
1.1 Екінші шетел тіліне оқытудың мақсаты
Әлем ғаламданып жатыр, ал осынау ғаламдану процесін жүзеге асырып жатқан – ағылшын тілі. Қазіргі кезде ақпарат кеңістігін құрған тек ағылшын тілі ғана. Әлемдік ғаламтордағы ақпарат алмасуы тікелей ағылшын тілі арқылы жүреді. Бірақ қазір ғаламтор тіліне басқа тілдер де айналды, компьютерлену процесінен басқа да тілдер өтті. Басқа тілдер арқылы да өз деңгейінде ақпарат кеңістігін кемелдендірді. Ғаламтор Америка елінде ойлап табылғандықтан да ағылшын тілінде таралды. Ғаламтор жүйесін дамытушылардың бірі Билл Гейтс, ағылшын тілінен басқа тілге еш қатесіз және сенімді түрде трансляция жасайтын аударма-бағдарлама ойлап табылса, әлемдік ғаламтор ақпаратының ағылшын тіліне деген тәуелділігі жойылады деп есептейді. Ағылшын тілінің дамуына, таралуына ең басты себеп болып отырған да ағылшын тілінің үйренуге жеңіл және кез келген тілдің жүйесіне емін-еркін ене алатындығында, ол тілді өз кезегінде байыта алатындығында. Ағылшын тілінің мәртебесінің мәресі қай жерден мерт кететінін, әрине, тарих біледі.
Қазіргі таңда екінші шет тілі ретінде ағылшын тілін оқытуды жаңа сатыға көтеру отандық педагогикадағы іргелі міндеттердің біріне айналып отыр.
Халықаралық қатынастар мен бизнес, туризм, әлемдік экономика мен саясат, білім мен ғылым саласы,озық технология, құқық пен мәдениет салаларының халықаралық аренадағы негізгі қолданыс тілі ағылшын тілі болып отыр.
Елімізде білім беру саласында қазір демократияландыру, ізгілендіру іске асырылуда. Шетел тілі ана тілімен қоса баланың сөйлеу қабілетін және жалпы дамуын ғана жетілдіріп қоймайды, оны өзін қоршаған айналасындағы адамдармен қарым – қатынас мәдениетіне де үйретеді.
Шетел тілін оқытудың ең басты міндеті- мәдениетаралық және кәсіби коммуникативтік біліктілігін қалыптастыру. Оны тануға бағытталған шетел тілін оқыту- лингвистикалық (тілдік), дискурсивтік (сөйлеу), мәдени-әлеуметтік және басқа. компоненттерден тұратын күрделі интергративтік тұтастыққа негізделген.
Атап айтқанда, лингвистикалық компонент — оқып үйренетін тілдің фонетикалық, лексикалық, граматикалық құбылыстары мен сол тілдің қалыптасқан заңдылықтарын үйренушілердің өзара қарым-қатынаста қолдана білуге үйретеді.
Дискурсивтік компонент- нақтылы мәдени- әлеуметтік контексте кездесетін тілдік бірліктерді нақтылы ауызекі сөйлеу процесінде пайдалана білуге бағытталған [5, б. 87].
Мәдени-әлеуметтік компонент –тілін оқып үйренетін елдің мәдениетін, дәстүрін, әдет-ғұрыптарын, мемлекеттік құрылысын заң ережелерін және тіл өкілдерінің мінез-құлық ережелерін үйретуді мақсат етеді.
Ағылшын тілін оқытудың жаңа білім технологияларын меңгеріп сабақты дұрыс жоспарлау мен өткізудің орны ерекше. Олай болса, шетел тілінің әрбір сабағының мақсаты шетел тілін оқытудың мақсатымен, яғни тілді терең меңгеру және оны ұлтаралық қатынас құралы ретінде пайдалана білумен тығыз байланыста болуы жан-жақты қарастырылады.
Ағылшын тілі сабағында тиянақты және сапалы білім беру тәрбие жұмысымен күнделікті бірлікте жүргізілуі тиісті екені күнделікті тәжірибеде дәлелденгені айқын. Осыған орай, ауызша фонетикалық, граматикалық жаттығу мен жаттаған өлең, тақпақтарды қайталау, магнитофон мен электронды оқулықтағы дикторлардың оқыған мәтіндерді тыңдау, әр түрлі ойындар, жұмбақ, мақал-мәтелдерді еске түсіру-өткенді пысықтау болса, бір жағынан оқушылардың жалыққан кезінде көмектеседі, екіншіден, олардың шетел тіліне қызығушылығы мен ынтасын күшейте түсетіндігі сөзсіз.
Шетел тілінің мұғалімі жаңаша оқытудың технологиясын жан-жақты меңгеріп, соңғы жарық көрген ғылыми әдістемелік әдебиеттердегі тәжірибелі ұстаздардың оқыту әдістерін үйреніп, оларды шығармашылықпен өз жұмысында орынды да тиімді жемісті қолдана білуі- ХХІ ғасырдың шетел тілдері мұғалімдерінің алдына қойып отырған негізгі талабы болып табылады. Оны ойдағыдай жүзеге асыру ұстаздарға үлкен міндет жүктейді..
1.2 Екінші шетел тіліне оқытудың мазмұны мен қағидаттары
Ана тілінің проблемасы шет тілін оқытудың әдістерін жасауда бірінші кезекте тұрады. Бұл мәселенің күрделілігі ана тіліне сүйену, оның ескерілуі немессе оқу үрдісінен ерекшеленуі сынды оқыту қағидаттарында көрініс тапты. Оқушылардың барлық тілдік механизмдері қалыптастырылған және ана тілге жұмыс істейді, қоршаған ортаны көрудің ұлттық көріністерін көрсетеді. Нәтижесінде шет тілді меңгерудің алғашқы қадамдарын ана тілінің құралдары арқылы жаңа лексемаларды шынайылықтардың нысандарымен емес, ана тілінің сөздерімен байланыстыра отырып, жасайды. Оқытудың алғашқы сатыларында көптілділіктің субординативті түрі жасалынады. Тек содан кейін, тілді жоғарғы деңгейде меңгергеннен кейін, екі түсініктік негіздері бар көптілділік қалыптасады, оның әрқайсысы бір тілмен байланысты. Бұл объективті процесс, ана тілінің мәселесін шешудә көптілділік механизмінің қалыптасуынан іздеу керек.
Қазіргі кезде физиология мен психологияның мәліметтері екінші тілді меңгеру бұл тек қана тілдік материалды лексикалық бірліктерді таңдау нәтижесіндегі жинақтау, грамматикалық формалар мен құрылымдарды меңгеру ғана емес, тілдік механизмдерді араласуға құрастыру, кейіннен екі тілдік жүйені параллельді қолдану болып табылады, ал ең соңғысы бір жүйені екіншісіне барынша жағымды жағдайларды жасауға нейтралдау болып табылады.
Міне сондықтан, шет тіліне оқытуда көптілділіктің механизмін жасауды әдістеменің бірінші кезектегі міндеті деп санау қажет.
Екі тілдік жүйелерді таңдау жағдайындағы көптілділіктің мәні лексикалық бірліктердің белгілік, денотативтік немесе жағдайлық байланыстарды қалпына келтіру болып табылады. Ана тілінің лексикалық бірліктердің денотативтік немесе жағдайлық байланыстары шет тілін оқуға кіріске барлығында бар. Олар қандай да бір пәнді, қандай да бір жағдайды қалай бейнелеу керек екендігін, пайда болған жағдайға қандай тілдік бірліктермен әсер ету керектігін біледі. Екінші тілдің лексикалық бірліктерін зерттеуде оқыту әдісіне тәуелсіз әр жаңа оқушының көрінісінде пайда болатын, шет тілдік лексикалық бірлік шынайылықтың қандай да бір субъектісімен байланыстырылмайды, сәйкес ана тілінің сөзімен байланыстырылады, сол арқылы жеткізіледі. Бұл ретте шет тілдік сөз ана тілінде толыққанды эквиваленті ие емес болса, жалған байланыстарды жасаудың қауіптілігі пайда болады.
Екі тілдің лексикалық бірліктерінің арасында жалған тілдік байланыстарды жасау көптілділік механизмінің ерекшелігі болып табылады.
Көптілділік механизмінің қалыптасуының екінші ерекшелігі шет тілдік сөздің ана тілімен байланысы бір уақытта оны сәйкес семантикалық жүйемен байланысына және сәйкес кез-келген лексикалық бірліктің төңірегінде туындайтын семантикалық жүйемен байланысына итермелейді.
2 Екінші шетел тіліне оқытудың практикалық әдістемесі
2.1 Екінші шетел тіліне оқыту үдерісін ұйымдастыру тәсілдері
Екінші шетел тіліне оқытудың төрт негізгі әдістерін қарастыратын боламыз: алғашқысы – коммуникативті әдіс.
Коммуникативті әдісті жасаудың логикасы мектепте шет тіліне үйретудің мақсаты ретінде келтіруге алып келді. Ал мұндай жүйе тек коммунитикавтік негізде жасалуы мүмкін.
Сонымен қатар, коммуникативті әдісті қолданудың тәжірибесі көрсеткендей ол шет тілін қарым-қатынас құралы ретінде қарастыруды қамтамасыз етіп қана қоймай, оқушылардың жан-жақты дамуына алып келеді.
Коммуникативті әдіс мектепте ағылшын тілінен оқытуға кітаптарды шығаруға негіз болды.
Коммуникативті әдістің құрылымына танымдық, дамытушы және оқытушы аспектілер кіреді, олар оқушыларды тәрбиелеуге бағытталған. Осыны ескере отырып, коммуникативтілік түсінігінің мазмұнын, сондай-ақ оқыту жүйесінің көп қырлылығын ескере отырып, коммуникативті әдістің келесідей әдістемелік қағидаттарын қалыптастыруға болады:
- Қарым-қатынас арқылы шет тілдік мәдениеттің барлық аспектілерін меңгеру қағидаты. Коммуникативті әдіс қарым-қатынасты тек қарым-қатынас арқылы оқыту керек деген жағдайды алдыға қойды. Бұл жағдайда қарым-қатынас тәрбиелеудің, танымның және дамудың каналы ретінде қолданыла алынады.
- Қарым-қатынас әлеуметтік процес болып табылады, онда материалдық және рухани тәжірибемен жүзеге асырылған қызметтің, тәжірибенің алмасуы жүреді. Қарым-қатынаста адамдардың эмоционалдық және рационалдық әсерлесуі және бір-біріне әсері жүреді. Осы араласу дұрыс тәрбиелеудің маңызды жағдайы болып табылады.
Осылайша, қарым-қатынас оқытудың, танымның және тәрбиелеудің функцияларын коммуникативті оқыту әдісінде жүзеге асырады.
Шет тілдік қарым-қатынасқа оқыту процесі негізгі параметрлері бойынша шынайы қарым-қатынас процесін білдіреді: қызығушылық, мақсаттылық, қарым-қатынас процесінің ақпараттанғандығы, жаңалығы, жағдайлығы, функционалдылығы, оқушылардың араласуының сипаты мен әр түрлі тілдік құралдардың жүйесі. Осының арқасында шынайылыққа адекватты оқытудың жағдайлары жасалынады, бұл қабілеттерді табысты меңгеруді және оларды шынайы қарым-қатынастың жағдайында қолдануды қамтамасыз етеді [11, б. 56].
Оқыту процесінің ұйымдастырылуының жүйелілігі тілді меңгерудің дәрежелігін білдіреді, яғни өзіне оқу процесінің әр түрлі деңгейлерін кіргізеді:
1) оқыту сатыларының деңгейі (бастапқы, кіші, орта, жоғарғы);
2) сатылардың ішінде анықталатын оқыту кезеңдерінің деңгейі;
3) кезеңдердің деңгейі (лексикалық, грамматикалық қабілеттердің қалыптасу сатысы, қабілеттердің жетілдірілу сатысы, қабілеттің дамуының сатысы);
4) оқыту деңгейлерінің сатылары, олар олар сатылардың ішінде анықталады (орнына қоюдың, трансформациялауды, репродукциялаудың, комбинациялаудың деңгейлері).
V ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
- Президенттің халыққа жолдауы «Қазақстан-2050» стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты.
- Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы.
- Қазақстан Республикасында тілдерді дамыту мен қолданудың 2011-2020 жылдарға арналған мемелекеттік бағдарламасы.
- Қазақстан Республикасы «Тілдердің үштұғырлылығы» мемлекеттік мәдени жобасы.
- Құнанбаева С. С. «Жаңаша оқыту әдістемесі», Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университетінің хабаршысы, Филология сериясы, 97-98 беттер, №1, 2006 ж..
- М. С. Сақтағанова, Н. Қ. Алиева, Н. Қ. Айтбаева «Ағылшын тілін оқытудың әдістері», Білім, 43-бет, №3, 2006 ж..
- Г. Ботағарина, «Ағылшын тілін оқытудағы бүгінгі белес», Білім, 70-бет, №3, 2006 ж..
