Жоспар
1 Экономикалық саясаттың пәні және теориялары.. 3
1.1 Экономикалық саясаттың пәні 3
1.2 Экономикалық саясаттың мақсаттары мен міндеттері 4
1.3 Экономикалық саясаттың субъектілері 6
1.4 Экономикалық саясат теориялары.. 9
1 Экономикалық саясаттың пәні және теориялары
1.1 Экономикалық саясаттың пәні
Экономикалық саясат - бұл өзімен, мемлекеттің экономикалық өрісінде зкономикалық субъектлердің тиімді әрі тұрақты өзара байланыстарына қажетті қолайлы жағдайларды калыптастыруға, сондай-ак, экономикалық дамудың келенсіз факторларын және олардың салдарын жоюға һәм азайтуға бағытталған іс-шаралардың және құкыктық сипаттағы шектеулердің жиынтығын білдіретін зерттеудің айырықша объектісі.
Мемлекет қызметтерінің айырықша түрі ретінде, экономикалық саясат - нарықгык экономикалық жағдайлардың өрісін калыптастыру және экономикалық үдерістер мен ұлттық экономиканьщ дамуына оң ықпал етуге мақсатты багдарлаіігаи ұтымды іс-шараларды жүзеге асыру. М. Фридманның пікірінше бұл қызмет ғылымға емес, әлде қайда, эсіресе шешім қабылдауы бойынша, өнерге жатады. Өйткені, бұл ыңғай түрлі экономикалық ағымдар өкілдерінің түпкілікті мақсаттарының негізгі бірлігін анықтауға мүмкіндік береді жзне осылайша көзқарастық келіспеушіліктерді жеңуге жағдай жасайды.
Ғылым ретінде, экономикалық саясат әлде қайда нормативтік сипатты болып келеді. Яғни, мемлекеттің не істеуі керектігін, іс-әрекеттік кылыктарының ережелерін қылыптастырады және негіздейді.
Экономикалық саясат курсының пәні - коғамның жиынтық ерік-жігерін, қалауын айқындаушы және білдіруші һәм экономикалық үдерістерді бейпелейтіи үкіметтің шешімдері мен әрекеттеріиде оиы орындайтын мемлекеттің экономикадағы қылығы. Роберт Мандел - «Саяси бағдарламаларды даярлау кезіндегі анықталуы ең күрделі шара - ол экономикалық серпінді қуушы және өз соңынан елеулі әлеуметтік жоғалтылуларга алып келетін тұрлаусыздық (белгісіздік) болып табылады», — деп есептейді. Белгісіздік жағдайында үкімет олардың қолданатын іс-шаралары (саясаты) мақсаттық көрсеткіштерге каншалықты эсер ететіндігін нақты біле алмайды. Мұндай тұрлаусыздықтар алуан турлі болады және экономикалық саясаттың ғылым ретіндегі міндеті олардың (теріс салдардың) өтеміне кажетті құралдар мен әдістерді табу болып табылады.
Экономикалық саясаттың өрісі:
1.4 Экономикалық саясат теориялары
Вальтер Ойкеннің экономикалық тәртіптер теориясы
Экономикалық тәртіптер ретінде нарықтық шаруашылықтың әрекет ету өрісі, япіи шаруашылық субъектлердіц шешімдер қабылдауына және қандай да бір әрекеттер жасауына қажетті мәліметтер жинағынан құралатын институциялар (ережелер, нұсқаулар жиынтығы) түсіндіріледі.
В. Ойкен мәліметтер жинағын 6 топқа ажыратады:
1) адамдардың қажеттіліктері;
2) табиғат жағдайлары;
3) жұмыс күшінің ахуалы;
4) тауарлар қоры;
5) технология және техникалық білім деңгейлері;
6) қүқықтық тәртіптер (заңдар) және әлеуметгік тәртіптер: қолданыстағы заидар, адамгершік, салт-дәстүр, рухани ахуал.
Экономикалық тәртіп мемлекеттің экономикалық дамуды реттеуінің және ресурстардың шектеулілігі жағдайында кәсіподақтар мен кәсіпкерлер бірлестіктері кіретін шаруашылық тәртіптер кіріктірмесіне мемлекеттік органдардын реттеушісі ретінде қатыса отырып оған қолайлы жағдайлар қалыптастыруының қандай дәрежеде екендігін көрсетеді.
В. Ойкен экономикалық саясаттың келесі тұрпаттамасын (типологиясын) ажырыатып ұсынады:
- Араласпаушылық ұстанымы (Laissez-faire);
- Экономиканы жоспарлы-орталықтандырылған (толық не ішінара) басқару;
- Орта жол саясаты;
- Бәсекелестік тәртіп саясаты;
- Нүктелік саясат.
Араласпаушылык ұстанымы (әрекет еркіндігі) – мемлекеттің экономикаға араласуы мейілінше аз болуы тиістігін ұстанатын экономикалық доктрина.
Экономиканы жоспарлы-орталықтандырылған басқарудың күндердің-күыімде міндетті түрде құлап тынатындығына Ойкен күмән келтірмейді. Себебі мұндағы басты мәселе — билік мәселесі. Мұнда баскарушылардың қүрылымы өздерінің жеке мүдделерін, өз калауларын жүргізетін, бакыланбайтын топтардан күралған. Алуан түрлі жеке мүдделерден кұралған қоғамдык мүдде мұнда еш жүзеге аса алмайды.
Орта жол саясаты мемлекеттің нарық пен жоспарлы шаруашылықтың арасында ортақ ымыраны таба отырып, нарыктық экономикаға араласуының шектеулі дәрежесін білдіреді. Оған таратушылық (ресурстар меи игіліктерді) мақсатындагы саясат, толық жұмысбастылық саясаты, конъюнктуралық реттеу саясаттары жатқызыуға болады.
Бәсекелестік тәртіп саясаты жағдайында бәсекелестіктің дамуына мейілінше жағдай жасайтын мемлекетпен белгіленетін әрекет ету өрісі (шеңбері). Ағымдағы экономикалық саясаттың міндеттері болып экономикалық биліктің шоғырлануына және экологиялық залал әкелетін нарық түрлеріне шектеу немесе тыйым салу табылады.
Нүктелік экономикалық саясатқа жекелеген мәселелерді шешуге, нактылы салаларды корғауға бағытгалған саяси-құқыктық әрекеттер кіреді. Алайда, мұнда экономикалық ыңғайлардың кешенділігі, біртұтастыгы бүзылуы мүмкіп және иәтижесіпде жекелеген салаларды немесе таптарды қолдауға бағытталған табыс саясаты жиынтық сұраныс пен жиынтык ұсыныстын, ақша нарығының теңсіздіктерін туындатады. Нүктелік саясат мұндай зшіалдар әкелмес үшін олбейімделу ерісінен шыкпауы тиіс.
Я. Тинберген түжырымламасы және Р. Лукастың сыны
